TT (ncregister, 30/12/2019, Lm. Raymond J. de Souza) - Việc ĐHY Angelo Sodano từ  chức Niên trưởng Hông y đoàn hôm 21 tháng 12 là hồi kết của một sự nghiệp lâu dài, không phải không có tranh cãi. Nó đã tạo ra một sự thay đổi trong văn phòng của niên trưởng, mà bây giờ sẽ có một nhiệm kỳ 5 năm. Nó cũng báo hiệu rằng Giáo hoàng Phanxicô đang chuẩn bị cho sự kết thúc triều đại giáo hoàng của ngài, không có bằng chứng nào cho thấy nó sẽ đến sớm hơn là muộn, chứ đừng nói đến việc sắp xảy ra.

Sự nghiệp Đức Hồng y Sodano

ĐHY Angelo Sodano là một nhà ngoại giao giáo hoàng lâu năm, phục vụ là Sứ thần Toà Thánh ở Chilê trong những năm 1980. Ngài được bổ nhiệm làm Quốc vụ khanh của Thánh Giáo hoàng Gioan Phaolô II vào năm 1990 và phục vụ cho đến năm 2006, tới khi nghỉ hưu ở tuổi 78 dưới thời Giáo hoàng Bênêđictô XVI. Ngài là Niên trưởng Hồng y đoàn kể từ tháng 4 năm 2005, khi ngài kế vị Hồng y Joseph Ratzinger, người đã làm niên trưởng cho đến khi được bầu làm giáo hoàng.

Khi sự sụp đổ hoàn toàn của giáo hội tại Chilê diễn ra vào năm 2018 sau chuyến viếng thăm của giáo hoàng, một số người bảo vệ Đức Giáo hoàng Phanxicô đã cố gắng đổ lỗi cho tình trạng bị tổn thương của Giáo hội Chilê do những khuyến nghị mà Đức Hồng y Sodano đã đưa ra trong thập niên 1980. Điều quan trọng hơn, giờ đây người ta đã biết rộng rãi rằng khi các cáo buộc chống lại người sáng lập Dòng Đạo Binh Chúa Kitô (Legionaries of Christ), Marcial Maciel, đến tai Rôma năm 1998, đã có một cuộc đấu tranh giữa Đức Hồng y Sodano và Đức Hồng y Ratzinger về cách họ sẽ bị điều tra. Điều này dẫn đến sự chậm trễ trong vài năm cho đến khi Cha Maciel nghỉ hưu với tư cách là bề trên của Dòng Đạo Binh vào tháng 1 năm 2005. Đức Hồng y Ratzinger ngay lập tức nối lại cuộc điều tra, đang diễn ra khi ngài được bầu làm giáo hoàng vào tháng 4 năm 2005. Năm sau, Cha Maciel bị loại khỏi tất cả các chức vụ công cộng và bị kết án một đời sống cầu nguyện và đền tội. (Tuần trước, các Legionaries đã công bố một báo cáo nói rằng người sáng lập của họ có hơn 60 nạn nhân.) ĐGH Benedict thay thế chức vụ ngoại trưởng của Hồng y Sodano 4 tuần sau khi vụ kiện Maciel được giải quyết. Vấn đề Maciel vẫn còn là vết nhơ trong hồ sơ của Đức Hồng y Sodano.

Văn phòng Niên trưởng

"Niên trưởng" Hồng y đoàn là thành viên cấp cao nhất. Vào những dịp lễ, ngài nói thay mặt cho Hồng y đoàn, và chiếm vị trí hàng đầu, chỉ đứng sau Đức Thánh Cha, trong những dịp công khai. Quan trọng hơn, sau cái chết hoặc sự thoái vị của một giáo hoàng, vị này truyền đạt thông báo chính thức về vị trí tuyển dụng trong Toà Thánh và chủ trì tất cả các cuộc họp của các hồng y trước hội nghị, mà vị này mở ra với tư cách là người chủ tế và là người giảng thuyết trong Thánh lễ cho cuộc bầu cử của Giáo hoàng La Mã. Nếu giáo hoàng qua đời, ngài cử hành và giảng trong thánh lễ an táng.

Hồng y đoàn, từ thời Thánh Gioan XXIII hầu như chỉ dành cho những người đã được phong chức giám mục, được chia thành ba cấp bậc. Trong khi tất cả đều là giám mục, các vị được chia thành ba đẳng: "hồng y đẳng phó tế" là những giám mục thường đứng đầu các văn phòng của Vatican; "hồng y đẳng linh mục" thường là những giám mục có giáo phận riêng trên khắp thế giới; và "hồng y đẳng giám mục" là những quan chức cao cấp nhất của Vatican và cư trú tại Rome. Trong khi số hồng y đẳng linh mục và hồng y đẳng phó tế không có giới hạn, chỉ có sáu hồng y đẳng giám mục. Sáu vị này tự chọn một vị làm niên trưởng và một phó niên trưởng. Vị phó niên trưởng hiện tại là Đức Hồng y Giovanni Battista Re.

Tất cả các hồng y đều mất quyền bỏ phiếu trong hội nghị khi bước sang tuổi 80. Thánh Giáo hoàng Phaolô VI đã ra sắc lệnh vào năm 1970. Tuy nhiên, các hồng y giữ thứ hạng cho đến khi chết, bất kể họ có thể vào mật nghị bầu giáo hoàng hay không. Điều tương tự áp dụng cho vị niên trưởng. Điều này đã dẫn đến một tình huống bất thường sau năm 1970. Trước năm 1970, tất cả các hồng y đều đủ điều kiện tham gia mật nghị bất kể tuổi tác. Nhưng sau năm 1970, một niên trưởng đã quá già để có thể tham gia mật nghị và bỏ phiếu. Điều này đã xảy ra ở mật nghị đầu tiên sau khi việc giới hạn tuổi tác có hiệu lực. Năm 1978, niên trưởng là Hồng y Carlo Confalonieri, khi đó 85 tuổi. Trong khi ngài thực hiện các chức năng khác của niên trưởng - bao gồm giảng các Thánh lễ an táng cho Thánh Phaolô VI và Gioan Phaolô I - có vẻ lạ là vị niên trưởng thực sự của hồng y đoàn sẽ không có mặt trong mật nghị, để dẫn dắt các hồng y khi họ chọn một nhân vật có nhiệm vụ quan trọng nhất của giáo hội.

Có một khoảnh khắc hài hước vào tháng 10 năm 1978 khi giáo hoàng được công bố từ loggia của Đền Thánh Phêrô. Khi nghe cái tên gọi là "Carolum" - tiếng Latinh có nghĩa là Karol trong tiếng Ba Lan, nhưng cũng là Carlo trong tiếng Ý - một giọng nói vang lên trong đám đông, "các đấng điên hết rồi!" vì tưởng đó là tên của Hồng y Confalonieri 85 tuổi.

Năm 1986, Đức Hồng y Confalonieri qua đời. Giống như tất cả những người tiền nhiệm của ngài - ngoại trừ một vài người được bầu làm giáo hoàng - ngài đã mất khi đang làm niên trưởng Hồng y đoàn. Người kế nhiệm làm niên trưởng, Hồng y Agnelo Rossi, đưa ra quan điểm rằng niên trưởng nên là một đại cử tri trong mật nghị, và vì vậy ngài đã từ chức niên trưởng khi ngài tròn 80 tuổi vào năm 1993. (Ngài qua đời năm 1995.)

Đức Hồng y Rossi đã được một người Châu Phi đầu tiên kế nhiệm làm niên trưởng, Hồng y Bernardin Gantin, người đã nghỉ hưu là niên trưởng vào năm 2002, khi ngài tròn 80 tuổi và không còn vào mật nghị. Đức Hồng y Gantin đã được ĐHY Ratzinger kế nhiệm làm niên trưởng, ngài được bầu làm giáo hoàng năm 2005 ở tuổi 78. Trong mật nghị, ngài rơi vào vấn đề vị niên trưởng hỏi giáo hoàng mới đắc cử liệu có chấp nhận cuộc bầu cử của mình không. Đức Hồng Y Ratzinger, là niên trưởng khoa, không thể tự hỏi mình, vì vậy, vị phó niên trưởng phải đặt câu hỏi. Vị phó niên trưởng là Hồng y Sodano.

Đức Hồng y Sodano sau đó được bầu làm niên trưởng và khi bước sang tuổi 80 vào năm 2007, theo tiền lệ gần đây, ngài sẽ phải từ bỏ vai trò niên trưởng. Ngài nói rất rõ rằng ngài dự định tại vị cho đến khi chết và Giáo hoàng Benedict, không muốn gây căng thẳng, đã không ép buộc vấn đề này. Đức Hồng Y Sodano, khi đó 86 tuổi, đã làm niên trưởng năm 2013 trong thời gian trống sau khi ĐGH Bênêđictô XVI từ nhiệm, mặc dù dĩ nhiên không có thánh lễ an táng giáo hoàng để cử hành.

Vậy thì ai là niên trưởng có thành vấn đề? Không nhiều lắm. Vào năm 2013, đã có những lo lắng rằng những hồ sơ của Đức Hồng y Sodano về Legionaries và Cha Maciel có thể mang lại sự chú ý không mong muốn cho nhiệm vụ của ngài là niên trưởng. Trong sự kiện này, nó đã không thành vấn đề. Đức Hồng y Confalonieri năm 1978 cũng không có tác động. Chỉ trong năm 2005, vị niên trưởng đã tạo ra sự khác biệt. Đức Hồng Y Ratzinger, thuyết giảng tại tang lễ của ĐGH Gioan Phaolô II và bài giảng của ngài trong thánh lễ bầu cử có một tác động to lớn, chắc chắn góp phần vào cuộc bầu cử của ngài. Nhưng đó là vì Đức Hồng y Ratzinger đã là người thời danh có tầm ảnh hưởng to lớn làm thổi phồng tầm quan trọng của vị niên trưởng, chứ không phải cách khác.

Chuẩn bị cho thời hậu giáo hoàng

Ở tuổi 83, Giáo hoàng Phanxicô có thể nghĩ về sự kết thúc triều giáo hoàng của mình, ngay cả khi không có dấu hiệu nào cho thấy sức khoẻ hay năng lượng của ngài đáng chú ý. Vào ngày 25 tháng 11, thông báo rằng thư ký riêng của Giáo hoàng, Cha Fabián Pedacchio Leániz, người Argentina, sẽ trở lại tu hội cho các giám mục nơi cha từng làm việc từ năm 2007. Đây là một thông lệ tiêu chuẩn cho một giáo hoàng để có các thư ký riêng, để bảo vệ các vị khỏi bất kỳ sự đối xử tệ bạc nào trong tương lai. Dự kiến ​​Cha Pedacchio sẽ sớm được thăng chức trong công đoàn tu hội.

Vào ngày 8 tháng 12, Đức Giáo hoàng Phanxicô đã bổ nhiệm Đức Hồng y Luis Antonio Tagle của Manila vào chức vụ Chủ tịch Hội đồng Truyền giảng Tin Mừng cho các Dân tộc, do đó cài đặt vào Rôma một Hồng y được gọi là "Phanxicô Châu Á".

Bây giờ Đức Thánh Cha đang tham dự việc bầu niên trưởng Hồng y đoàn. Hiện có 5 hồng y đẳng giám mục lớn hơn 85 tuổi, người cao niên nhất là Hồng y Sodano ở tuổi 92. Bước đầu tiên được thực hiện vào tháng 6 năm 2018, khi Đức Giáo hoàng Phanxicô bổ sung 4 giám mục hồng y dưới 80 tuổi, thay thế giới hạn thông thường là sáu. Bốn vị đó là Hồng y Pietro Parolin, Leonardo Sandri, Marc Ouellet và Fernando Filoni. Ý tưởng là một số hồng y đẳng giám mục sẽ ở trong mật nghị tiếp theo.

Bây giờ vị niên trưởng sẽ được thay thế, có khả năng là một trong bốn vị sẽ được bầu. Và Đức Giáo hoàng Phanxicô đã đặt giới hạn năm năm cho chức vụ niên trưởng, đảm bảo rằng trong tương lai khi vị niên trưởng cao tuổi dần, vị này có thể được thay thế cho một người khác đủ trẻ để tham gia mật nghị.