TT (ncregister.com, 5/15/2020, Lm. Raymond J. de Souza) - Khi các nhà ngoại giao Trung Quốc bị triệu tập tới các thủ tướng trên khắp Châu Âu vì sự nổi dậy đồng loã của Bắc Kinh trong đại dịch virus corona, thời gian đang đánh dấu một trong những quyết định ngoại giao quan trọng nhất mà Vatican phải đối mặt. Đồng thời, vị giám mục cao cấp nhất Châu Á đã cay đắng tấn công uy tín của chế độ Trung Quốc, ngăn cản bất kỳ điều động thêm nhượng bộ nào của Toà Thánh.

Trong 4 tháng nữa, "Thoả thuận tạm thời" giữa Toà Thánh và Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa sẽ hết hiệu lực. Được ký vào ngày 22 tháng 9 năm 2018, có hiệu lực trong 2 năm. Đức Giáo hoàng Phanxicô sẽ phải quyết định xem ngài có muốn gia hạn hay không, hoặc tìm cách sửa đổi hoặc loại bỏ nó.

Bản chất của hiệp ước rất khó đánh giá, vì nó đã được đàm phán trong bí mật, được ký trong bí mật và được thực hiện trong bí mật. Ngay cả cho đến ngày nay, nhà phê bình hàng đầu của thoả thuận, Đức Hồng y Joseph Trần Nhật Quân (Zen Ze-kiun), Giám mục danh dự của Hồng Kông, vẫn chưa được phép đọc nó - một thoả thuận với Trung Quốc bị che giấu ngay cả với các hồng y Trung Quốc.

Chúng ta chỉ biết những gì Toà Thánh đã công khai nói, cụ thể là thoả thuận liên quan đến việc bổ nhiệm các giám mục, một cuộc xung đột kéo dài hàng thiên niên kỷ giữa Giáo hội và các chế độ đòi quyền lực đối với Giáo hội, cũng như Đảng Cộng sản Trung Quốc, được ủy thác bởi nhà nước thẩm quyền trong các vấn đề tôn giáo.

Các tài khoản truyền thông của hiệp ước - chưa được xác nhận bởi Toà Thánh, rằng Đảng Cộng sản Trung Quốc sẽ chọn các ứng cử viên giám mục trong các giáo phận Trung Quốc, với Toà Thánh thực hiện quyền phủ quyết.

Như một dấu hiệu của thiện chí hai năm trước, Đức Thánh Cha đã ngay lập tức bãi bỏ vạ tuyệt thông của 7 giám mục Trung Quốc quốc doanh thuộc "giáo hội yêu nước" do nhà nước kiểm soát được phong chức mà không có sự chuẩn thuận của giáo hoàng, trong số đó một người đã chết. Riêng chế độ Cộng sản Trung Quốc đã không cho phép các giám mục hầm trú hiệp thông hoàn toàn với Rôma đảm nhận các vị trí thường xuyên.

Bản chất đơn phương rõ ràng của hiệp ước - được ca tụng ở Rôma, nhưng lại bị phớt lờ ở Bắc Kinh - đã trở nên rõ ràng hơn gần như mỗi tháng trôi qua, khi cuộc đàn áp tôn giáo lan rộng đáng kể. Hiệp ước, không phải là điềm báo về tự do tôn giáo rộng rãi hơn, dường như đã được Bắc Kinh coi là một dấu hiệu cho thấy sự yếu kém của Công giáo, khiến họ đàn áp hơn nữa. Những người dưới 18 tuổi không được phép tham dự Thánh lễ. Các thánh giá đã bị hạ xuống khỏi gác chuông. Nhà thờ đã bị phá hủy. Những hình ảnh thánh đã được thay thế bằng tuyên truyền của cộng sản. Một giám mục đã bị ném ra khỏi nơi cư trú của mình.

Giáo phận nổi bật nhất Trung Quốc là Hồng Kông đã bị trống toà từ tháng 1 năm 2019 sau cái chết của vị đương nhiệm. Gần 18 tháng sau, có một giám mục mới nhưng chưa được bổ nhiệm. Bất cứ lợi ích nào mà thoả thuận bí mật đó có thể đạt được, thế nhưng việc giải quyết nhanh chóng các trường hợp dường như không nằm trong số đó. Hồng Kông hiện được giám quản bởi vị giám mục danh dự trên 80 tuổi, Hồng y John Tong Hon.

Sự đổi mới tiềm năng của thoả thuận diễn ra trong một môi trường ngoại giao hoàn toàn khác với đàm phán năm 2018. Hãy nhớ lại rằng trong nỗ lực làm rã băng mối quan hệ với chế độ Cộng sản Trung Quốc, Vatican đã gửi Đức cha Marcelo Sanchez Sorondo, Chủ tịch Viện Giáo hoàng về Khoa học Xã hội, đến Trung Quốc trong một chuyến thăm thiện chí. Rõ ràng ngài đã có những chỉ dẫn để nói lên tiềm năng tiến bộ trong quan hệ Trung Quốc-Vatican. Khi trở về, Đức cha Sanchez đã nói rằng những người cộng sản Trung Quốc, "tại thời điểm này, là những người nhận thức rõ nhất về giáo lý xã hội của Giáo hội". Ngài đã phải chịu những lời chế giễu gần như phổ biến trên các phương tiện truyền thông Công giáo vì đã nói như vậy, nhưng ngài không lạc lõng với nhiều nhà ngoại giao, những người chỉ nói về các điều khoản tốt đẹp của chế độ Trung Quốc mà bỏ qua những lạm dụng của chế độ chuyên chế này.

Ngày nay, đó không còn là trường hợp nữa. Nói chuyện tích cực về Trung Quốc hiếm khi được nghe. Trong việc phát tán đại dịch toàn cầu nhẹ nhất là do sơ suất, nhưng tệ nhất là do sự độc ác, chế độ Trung Quốc đã mất bất kỳ sự tin cậy nào mà nó có được ngay cả 6 tháng trước đó.

Một trong những khía cạnh gây tò mò nhất của thỏa thuận tạm thời là, ngoài các quan chức trong Bộ Ngoại giao Vatican đã đàm phán, khó có thể tìm thấy tiếng nói Công giáo cao cấp nào sẵn sàng bảo vệ nó. Ngay cả những vị cao cấp nhất từ ​​Châu Á - Hồng y Oswald Gracias của Bombay và Antonio Tagle từ Philippines - đã không mấy mặn mà.

Bây giờ, sự im lặng đó đang thay đổi. Trong một tuyên bố quan trọng nhất về Trung Quốc từ một vị giám mục cao cấp của Công giáo kể từ khi thỏa thuận tạm thời được công bố, Đức Hồng y Muang Bo của Yangon đã tố cáo nguồn gốc và các dây mơ rễ má của chế độ Cộng sản Trung Quốc về sự ngăn cản coronavirus, đã yêu cầu một lời xin lỗi và bồi thường.

Đức Hồng y Bo của Myanmar là người đứng đầu Liên đoàn các Giám mục Châu Á, và do đó, trên danh nghĩa là vị giám chức cao cấp nhất ở Châu Á. Chia sẻ cùng biên giới với Trung Quốc, Myanmar đặc biệt dễ bị tổn thương trước những sự trả thù của Trung Quốc, khiến những nhận xét của Đức Hồng y Bo thành một khía cạnh của lòng can đảm.

Điều đáng chú ý là, trong 6 tuần kể từ tuyên bố của Hồng y Bo, không một tiếng nói nào của Vatican đưa ra bất kỳ lời chỉ trích nào về tuyên bố ấy, hay bảo vệ chế độ Trung Quốc. Ngay cả Đức cha Sanchez cũng không thách thức những chỉ trích của Đức Hồng y Bo về chế độ Trung Quốc là tội đồ về những đàn áp khổng lồ.

"[Đó là] sự đàn áp, dối trá và tham nhũng của Đảng Cộng sản Trung Quốc phải chịu trách nhiệm [cho đại dịch coronavirus], Hồng y Bo viết. Trong những năm gần đây, chúng ta đã chứng kiến ​​một cuộc đàn áp dữ dội về tự do ngôn luận ở Trung Quốc. Các luật sư, các blogger, những nhà bất đồng chính kiến ​​và các nhà hoạt động xã hội dân sự đã bị thủ tiêu và mất tích. Đặc biệt, chế độ đã phát động một chiến dịch chống lại tôn giáo, dẫn đến việc phá hủy hàng ngàn nhà thờ và thánh giá và tống giam ít nhất 1 triệu người Hồi giáo Uyghur trong các trại tập trung. Và Hồng Kông, từng là một trong những thành phố mở nhất của Châu Á, đã chứng kiến ​​các quyền tự do, nhân quyền và luật pháp bị xói mòn nghiêm trọng."

Kể từ năm 2018, Vatican đã cố gắng phớt lờ hoặc hạ thấp những lời chỉ trích mạnh mẽ của Đức Hồng y Quân (Zen ) về những lời phàn nàn của một giám mục đã nghỉ hưu không còn ảnh hưởng. Nhưng Đức Hồng y Bo đã được Đức Giáo hoàng Phanxicô tấn phong hồng y và được bầu làm người đứng đầu các giám mục Châu Á chưa đầy hai tháng sau thỏa thuận tạm thời năm 2018. Thế nên, không thể ký kết một thoả thuận khác với Trung Quốc mà không tính đến những lời chỉ trích của Hồng y Bo.

Đại dịch virus corona đã cho thấy bộ mặt của chế độ Trung Quốc mà hầu hết các nhà ngoại giao cố gắng phớt lờ. Điều đó sẽ không thể xảy ra đối với các nhà ngoại giao của Toà Thánh trong mùa hè này khi họ quyết định làm thế nào để thích nghi với mối quan hệ của họ với Bắc Kinh.