Hôm nay chỉ còn cách ngày bầu cử tổng thống Mỹ vài ngày nữa thôi, cho dù scandal của Biden vẫn đang lên men, Đảng Dân chủ vẫn liên tiếp phải nhận những thông tin bất lợi, nhưng chúng ta thấy trong các con số thăm dò dân ý, TT Trump vẫn không vì vậy mà đạt được ưu thế rõ ràng như người ta nghĩ.

Tuy vậy từ việc so sánh quang cảnh vận động tranh cử của ông Biden và ông Trump chúng ta có thể thấy sự khác biệt rất lớn. Ở các tiểu bang màu đỏ (red states) thì khỏi phải nói, còn ngay ở các bang chiến trường (battleground state), chúng ta có thể thấy các cuộc vận động tranh cử của ông Trump là rất lớn, 1 vạn 2 vạn người là ít, không khí rất sôi nổi. Như hôm ông Trump vận động ở tiểu bang Arizona, thì hiện trường có hơn 23.000 người.

Ngược lại, các cuộc vận động của ông Biden thường chỉ có vài chục người, nghe nói buổi vận động đông người nhất của ông Biden theo thống kê có hơn 700 người.

Điều người ta không ngờ nhất là, cuộc vận động quy mô lớn ủng hộ ông Trump lại xuất hiện ở cả những nơi bị coi là địa bàn cứng của Đảng Dân chủ. Một người dân Hoa Kỳ đăng tin trên Twitter, tại Long Island của New York, có dòng xe dài đến mấy chục dặm ủng hộ ông Trump, từ Seaford kéo dài đến Montauk, tổng cộng có hơn 900 chiếc xe.

Điều này dẫn đến một vấn đề, vì sao tình huống mà chúng ta thấy trên truyền thông, và tình huống thấy được, tiếp xúc được trong thực tế cuộc sống lại có sự tương phản lớn đến vậy? Vì sao người ta lại cho rằng các hãng thăm dò dư luận không thể phản ánh tình huống thực tế của cử tri?

Tôi cũng thấy có quý vị ghi lại lời bình luận rằng, xem ra hiện giờ tình thế của cuộc bầu cử vẫn không đủ rõ ràng, nhưng vì sao tôi vẫn có thể khẳng định ông Trump có thể thắng?

Tôi tin không ít quý vị có thể đều có nghi vấn tương tự, vậy chúng ta trước tiên hãy thảo luận một chút một số vấn đề mà mọi người đều khá chú ý này.

Nhân tố quan trọng nhất của cuộc bầu cử là gì?

Rất nhiều quý vị đều cho rằng, đáp án đương nhiên là ở các tiểu bang chiến trường. Quả thực, các tiểu bang chiến trường đều là then chốt của việc thắng bại trong tranh cử, năm nay cũng không phải ngoại lệ.

Nhưng chúng ta cũng biết các tiểu bang chiến trường không phải là cố định bất biến. Ví dụ tiểu bang Ohio trong các lần bầu cử trước đều được coi là bang chiến trường quan trọng nhất. Nhưng năm nay, Ohio lại bị lãng quên, rất nhiều phân tích bầu cử đều không nhắc đến Ohio nữa. Vì sao vậy? Nguyên nhân rất đơn giản, Ohio đã mất đi địa vị tiểu bang chiến trường, trở thành nơi mà người ta mặc định là kho phiếu của Đảng Cộng hoà.

Sự thay đổi về các tiểu bang chiến trường phản ánh ở việc một số tiểu bang truyền thống là của Đảng Dân chủ nay đã trở thành tiểu bang chiến trường. Ví dụ tiểu bang Minnesota, từ năm 1976 đến nay đều không cho Đảng Cộng hoà thắng lần nào, là điển hình của tiểu bang xanh đậm (blue states), nhưng năm 2016, ông Trump chỉ kém bà Hillary 1.5%. Còn năm nay thì ông Trump đã coi bang Minnesota là bang chiến trường trọng yếu quyết tâm giành chiến thắng. Phân tích của bất kể kênh truyền thông nào, cũng không còn dám nói tiểu bang Minnesota là tiểu bang chắc thắng của Đảng Dân chủ nữa.

Mặc dù các tiểu bang chiến trường không ngừng thay đổi, nhưng có một điểm không đổi, đó là chủ đề bầu cử, điều mà người dân Hoa Kỳ quan tâm nhất, đây mới là nhân tố then chốt nhất quyết định toàn bộ dân ý.

Vậy chủ đề bầu cử mà người dân Hoa Kỳ đang quan tâm là gì?

Chúng ta thấy trong 3 lần tranh luận của cuộc bầu cử tổng thống và phó tổng thống, việc ứng phó dịch bệnh đều bị đưa lên vị trí quan trọng nhất, do vậy một cách tự nhiên rất nhiều người sẽ cho rằng, hiện nay vấn đề quan trọng nhất của Hoa Kỳ là làm sao để khống chế virus ĐCSTQ. Nhưng kỳ thực đây là một chỗ hiểu nhầm, bởi vì vấn đề tranh luận đó kỳ thực bị ảnh hưởng bởi “Uỷ ban Tranh luận Bầu cử Tổng thống” vốn khá tả khuynh.

Trên thực tế, căn cứ theo nhiều cơ quan điều tra tại Mỹ, điều mà người dân Hoa Kỳ quan tâm số một là pháp luật và trật tự, điều đó chiếm tỷ lệ hơn 40%, vượt xa những vấn đề khác. Xếp thứ hai là khôi phục kinh tế, chiếm hơn 30%; còn vấn đề khống chế dịch bệnh chỉ xếp thứ ba, chiếm tỷ lệ đúng 15%.

Không chỉ vậy, cuối tuần trước cựu Hạ Nghị sỹ Quốc hội Hoa Kỳ Gingrich đã đăng bài trên truyền thông, kiến nghị với ông Trump, hiện giờ nên đơn giản hoá tin tức tranh cử thành 3 bộ phận nhỏ: 70% nên tập trung vào phương diện kinh tế, 20% nên tập trung vào sự hủ bại và nhân phẩm của ông Biden; 10% tập trung vào việc sẽ đánh bại dịch bệnh thành công.

Kỳ thực đối với vấn đề tiêu điểm là vấn đề hủ bại của ông Biden, nói thẳng ra là vấn đề pháp luật và trật tự, vì sao truyền thông lại bưng bít scandal của ông Biden trên diện rộng? Điều này cho thấy rõ trật tự của Hoa Kỳ đã xuất hiện việc chệch khỏi quỹ đạo thông thường. Hệ thống tư pháp lại giữ im lặng đối với sự tham nhũng hủ bại của Biden, cho thấy hệ thống tư pháp phải thanh lý cái đầm lầy.

Do vậy, chúng ta có thể thấy kiến nghị của Gingrich và kết quả của các cơ quan nghiên cứu xuất hiện hiện tượng trùng hợp. Đây mới là trọng điểm chú ý của người dân Hoa Kỳ. Mặt khác chỉ riêng hai điểm “khôi phục trật tự tư pháp” và “khôi phục kinh tế”, đều là điểm mạnh và tâm huyết kiên định của ông Trump.

So với năm 2016: Tình thế của ông Trump là tốt hơn hay xấu hơn?

Vấn đề quan trọng thứ hai, là đại chúng đều quen với việc hằng ngày nhìn vào cái kết quả thăm dò mà các kênh truyền thông đưa ra hằng ngày, như mức độ ủng hộ ông Trump và ông Biden ở mỗi tiểu bang là bao nhiêu, nhưng đại đa số các kênh truyền thông đều hữu ý hoặc vô ý lờ đi một vấn đề trọng yếu: Trải qua 4 năm chấp chính, hình thế tranh cử của ông Trump so với năm 2016 là tốt hơn hay xấu hơn?

Ở đây có một quan hệ tương tự đơn giản. Cho dù chúng ta không phải chuyên gia, chúng ta cũng biết, sức kêu gọi, ảnh hưởng của ông Biden trong Đảng Dân chủ không thể nào so với bà Hillary, điểm này từ việc nhân vật với tầm như bà Hillary không coi ông Biden ra gì là có thể thấy. Mặt khác nếu chúng ta thấy nếu hình thế bầu cử của ông Trump hiện nay so với năm 2016 là tốt hơn, thì chúng ta dựa vào cái gì mà có thể tin rằng ông Biden sẽ vượt qua bà Hillary để tạo ra một kỳ tích là chiến thắng ông Trump?

Trước tiên chúng ta hãy xem một vài số liệu mà người bình thường ít chú ý, nhưng lại rất trọng yếu. Thứ nhất là số liệu về số người đi đăng ký bầu cử tăng lên. Số liệu các cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ trong lịch sử cho thấy, đảng phái hoặc ứng viên nào có số cử tri đi đăng ký bầu cử tăng lên nhiều hơn, thì hầu như đều giành được thắng lợi. Bởi vì số cử tri gia tăng đó là hiển thị khách quan về mức độ tham dự của người ủng hộ, năng lực vận động của đội ngũ tranh cử và sức kêu gọi về lập trường chính sách của ứng cử viên.

Thống kê cho thấy, ở các bang chiến trường như Arizona, Florida, North Carolina, Pennsylvania, thì chỉ số này của ông Trump là bỏ xa ông Biden. Ví dụ ở Florida từ đợt sơ tuyển trong nội bộ các đảng hồi tháng 3, Đảng Dân chủ tăng thêm 100.00 cử tri, còn Đảng Cộng hoà tăng thêm 200.000; đến cuối tháng 9 thì Đảng Dân chủ ở tiểu bang Pennsylvania có thêm 60.000 cử tri, cùng thời gian đó Đảng Cộng hoà có thêm 140.000 cử tri.

Điều đáng chú ý là, năm 2016 tại mấy tiểu bang kể trên, ông Trump đều chỉ là dựa vào ưu thế mong manh hơn để giành chiến thắng, do vậy điều này cho thấy ưu thế của ông Trump ở những nơi này đang được mở rộng.

Số liệu trọng yếu thứ hai là chỉ số về ấn tượng của cử tri đối với ông Trump. Căn cứ theo kết quả điều tra của những kênh truyền thông tương đối hướng tả như “Wall Street Journal” và NBC, năm 2016, ấn tượng tiêu cực về ông Trump trong cử tri nhiều hơn ấn tượng tích cực 33%, còn năm nay thì còn số này đã giảm xuống còn 12%; nhất là trong cộng đồng cử tri đông nhất như người da trắng, thì 4 năm trước là tiêu cực chiếm 54%, tích cực chiếm 35%, còn năm nay thì hai con số này đã trở nên ngang bằng.

Điều rõ ràng nhất là, trong các cử tri người gốc Tây Ban Nha, năm nay tỷ lệ trong số họ ủng hộ ông Trump là 35%, cao hơn hẳn so với 22% của 4 năm trước. Còn trong các cử tri gốc Phi, tỷ lệ ủng hộ ông Trump bất ngờ lên tới 40%. Nhất là sau khi cuộc tranh luận giữa ông Trump và ông Biden, cuộc thăm dò tức thời của Rasmussen cho thấy, tỷ lệ ủng hộ ông Trump của người gốc Phi tăng từ 31% trước tranh luận tăng vọt lên đến 46% sau tranh luận.

Điều này có nghĩa là gì? Cần biết rằng, trong cuộc bầu cử năm 2016, ông Trump chỉ nhận được 8% số phiếu ủng hộ của người gốc Phi. Năm nay chúng ta thấy có một lượng lớn cử tri gốc Phi giơ hình ông Trump đi diễu hành, điều này nếu là năm 2016 thì không tưởng tượng được.

Tỷ lệ ấn tượng tốt về ông Trump đã được cải thiện rất nhiều, thậm chí còn kéo theo cả Đảng Cộng hoà được lợi. Trong thăm dò dân ý của “Wall Street Journal”, hai đảng đều có tỷ lệ ấn tượng tiêu cực trong dân chúng cao hơn tích cực. Nhưng năm 2016, tỷ lệ tiêu cực của Đảng Dân chủ so với tích cực chỉ cao hơn 4%, còn năm nay con số này là 8%. Con số này của Đảng Cộng hoà lại từ 21% giảm xuống còn 11%. Điều này cho thấy Đảng Dân chủ đang ở trong thế cục xấu đi còn Đảng Cộng hoà lại ngược lại, đang dần cải thiện.

Từ những con số kể trên có thể thấy, tình thế  tranh cử của ông Trump tốt hơn năm 2016 rất nhiều, thậm chí có thể dùng cụm từ “hoàn toàn tươi sáng” để hình dung cũng không phải quá.

Số liệu trong các cuộc vận động bầu cử đã phát ra những tín hiệu gì? 

Dữ liệu quan trọng thứ ba đến từ cuộc vận động tranh cử của Tổng thống Trump.

Theo số liệu công bố của Chủ tịch Uỷ ban Toàn quốc Đảng Cộng hoà, trong cuộc vận động bầu cử hôm qua tại Arizona đã có 23,591 người tự nguyện điền thông tin mình thuộc đảng nào, trong đó 24% không thuộc Đảng Cộng hoà, và có đến 45.3% số người là lần bầu cử trước không bỏ phiếu.

Chúng ta hãy đơn giản nhìn lại số liệu của bốn tiểu bang chiến trường quan trọng Pennsylvania, Florida, Michigan và Iowa, sẽ nhìn thấy một hiện tượng đáng ngạc nhiên, trong số người tham gia hội nghị của Tổng thống Trump có bình quân 38% không phải là người Đảng Cộng hoà, hơn nữa bình quân 26.9% số người là không bỏ phiếu trong cuộc bầu cử lần trước.

Điều này chứng minh điều gì? Ông Trump không những có thể củng cố trên địa bàn của bản thân mình, còn giành được lượng lớn cử tri trung lập thậm chí cả cử tri của Đảng Dân chủ. Ngoài ra, số liệu này còn cho thấy năm nay có thể sẽ xuất hiện tỷ lệ bỏ phiếu cao chưa từng có trong lịch sử. Chúng ta đều biết tỷ lệ bỏ phiếu trong bầu cử của Hoa Kỳ xưa nay đều rất thấp, quá khứ khi cao nhất cũng không vượt quá 60%. Tuy nhiên, năm nay tăng thêm nhiều cử tri mới đi bỏ phiếu, chắc chắn rằng có thuận lợi lớn cho tổng thống đương nhiệm. Bà Thái Anh Văn ở Đài Loan chính là một ví dụ điển hình. 

Ngoài ra, còn một số khảo sát không chính thức nhưng có thể phản ánh cực kỳ chính xác chỉ tiêu của tình hình bầu cử, ví dụ Chỉ số Nghĩa ô (Yiwu) Trung Quốc mà mọi người khá quen thuộc, số liệu liên quan tới ông Trump cao gấp 10 lần so với Biden; một cửa hàng nổi tiếng “Bán bánh quy người ứng cử” ở Pennsylvania, từng dự đoán chính xác kết quả bầu cử 3 lần trước đây, năm nay đã bán ra lượng “Bánh quy hình ông Trump” nhiều hơn gấp bốn lần so với “Bánh quy hình ông Biden” – Pennsylvania là nơi ông Biden sinh ra, nó vốn nên là căn cứ địa của ông.

Ngoài ra, còn một điều đáng đề cập đó là, các cuộc bầu cử ở Hoa Kỳ những năm gần đây xuất hiện một quy luật: So với những người ứng cử cam kết giảm thuế, những người ứng cử cam kết tăng thuế hoặc có ghi chép hỗ trợ tăng thuế thường bị thua cuộc. Ví dụ, Tổng thống Jimmy Carter thua người khiêu chiến Reagan, Dukakis thua Bush cha, và sau đó Bush cha vì tăng thuế nên thua trong nhiệm kỳ tiếp theo. Bush con lại dùng chính sách giảm thuế đánh bại Al Gore. Obama cam kết giảm thu nhập từ thuế và đánh bại John McCain không ủng hộ việc này. Tổng thống Trump trong cuộc đối đầu với Hillary Clinton đề xuất chính sách cắt giảm thuế, cuối cùng giành chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 2016.

Vì vậy, ưu thế đang ở bên nào, có lẽ không nói mọi người cũng hiểu. 

Đường Tĩnh Nguyên
Chương trình Tầm nhìn Bình luận, Nhóm sản xuất “Foresight Quick Review”