TT (VATICAN CITY, 23/8/2021, National Register, Edward Pentin) - Tòa thánh đang kêu gọi mở các cuộc đàm phán giữa Taliban, các nhà lãnh đạo chính trị trong khu vực và các nước phương Tây nhằm ngăn chặn thảm họa nhân đạo khi các lực lượng Hoa Kỳ và đồng minh rút khỏi Afghanistan.

Trong một bài xã luận ngày 19 tháng 8 trên trang nhất, tờ báo L'Osservatore Romano của Vatican lập luận rằng "tất nhiên sẽ cần thiết phải thương lượng với Taliban" về các vấn đề di cư cũng như "nhân quyền và các quyền tự do cơ bản, để họ cấp cho những người 'không cảm thấy an toàn' khi có khả năng rời Afghanistan". Bài xã luận nói thêm rằng bất kỳ cuộc đàm phán nào như vậy "phải được thực hiện nhanh chóng."

Bài xã luận có tiêu đề "Trách nhiệm chào đón - Bi kịch của những người Afghanistan chạy trốn", kêu gọi cộng đồng quốc tế "hành động để đảm bảo rằng tình hình người tị nạn Afghanistan không biến thành một tình trạng khẩn cấp nhân đạo thảm khốc mới".

Nó cũng cáo buộc các quốc gia "những người có vai trò chịu trách nhiệm ở Afghanistan" đã không lường trước được tình huống khẩn cấp như vậy, nói rằng thật "đáng ngạc nhiên" một kịch bản như vậy không được dự kiến ​​- hoặc tệ hơn, các quốc gia nhận thức được một cuộc khủng hoảng có thể xảy ra như vậy "và không làm gì cả để tránh nó". 

Bài báo trước tuyên bố cuối tuần qua của nhà báo kỳ cựu người Ý Luigi Bisignani rằng "một kênh bí mật đã bất ngờ được mở giữa Tòa thánh và Taliban để tạo ra một hành lang nhân đạo hoạt động đầy đủ".

Trong một lá thư gửi cho nhật báo Ý Il Tempo được xuất bản vào ngày 22 tháng 8, Bisignani cáo buộc rằng, dưới sự thúc đẩy của Giáo hoàng Francis, Bộ Ngoại giao Vatican và Bộ Giáo hội Phương Đông đang làm việc để đối thoại ba bên với trung gian của Taliban của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan.

Bisignani cho biết một cuộc đối thoại như vậy "có thể giúp chúng ta một cách thần kỳ" dựa trên một báo cáo tình báo đã được phân loại đang được lưu hành trong các bộ chính phủ dự báo một làn sóng nhập cư mới tạo ra "những kịch bản đáng lo ngại" và nguy cơ tấn công khủng bố tăng cao.

Sáng kiến ​​ngoại giao được cho là của Tòa thánh sau lời kêu gọi của Đức Thánh Cha Phanxicô vào ngày 15 tháng 8 để cầu nguyện cho tình hình ở Afghanistan "để tình trạng vũ khí chấm dứt và các giải pháp có thể được tìm thấy xung quanh một bàn đối thoại."

Văn phòng Báo chí Tòa thánh đã không trả lời các câu hỏi của Register về yêu cầu của Bisignani.

Đức Tổng Giám mục Paul Gallagher, Thư ký Quan hệ với các Quốc gia, và Đức Tổng Giám mục Christophe El-Kassis, Sứ thần Tòa thánh tại Pakistan, nơi giám sát Afghanistan trong trường hợp không có quan hệ ngoại giao chính thức, cũng không trả lời các yêu cầu Register bình luận về cách tiếp cận của Tòa thánh vì cả hai đang đi nghỉ. 

Chính quyền Biden đã hết sức phẫn nộ vì những gì mà nhiều người chỉ trích cho rằng đó là sự rút lui đột ngột không tuân theo thỏa thuận hòa bình năm 2020 giữa Taliban và Hoa Kỳ, dẫn đến việc chính phủ Afghanistan bất ngờ sụp đổ và tạo điều kiện cho Taliban nắm quyền kiểm soát đất nước.

Khi Taliban chiếm được thủ đô Kabul vào tuần trước, hàng nghìn người Afghanistan đã tìm cách trốn khỏi đất nước. Nhiều người xuống sân bay của thành phố, một số rơi xuống đất tử vong khi bám vào vỏ ngoài của một máy bay quân sự Hoa Kỳ trong nỗ lực tuyệt vọng rời đi. Khoảng 28.000 người đã được sơ tán khỏi đất nước kể từ ngày 14 tháng 8, theo báo cáo.

Trong một tuyên bố ngày 19/8, Chủ tịch Thomas Heine-Geldern của Tổ chức Trợ giúp Các Giáo hội Có Nhu cầu (Aid to the Church in Need) cho biết theo thỏa thuận hòa bình năm 2020 không rõ những người Afghanistan không tán thành việc thực hành sharia (luật Hồi giáo) của Taliban sẽ bị đối xử như thế nào. Ông cũng chỉ ra những ưu và khuyết điểm của sự chấp thuận và công nhận của quốc tế đối với chế độ Hồi giáo.

Ông nhận xét nếu chế độ này không được quốc tế công nhận, sẽ không có "kênh chính thức" nào để lôi kéo Taliban vào các vấn đề nhân quyền. Heine-Geldern viết: "Việc hầu hết các đại sứ quán phương Tây đóng cửa và các quan sát viên quốc tế rời đi, giống như họ đã làm ở Syria năm 2011, không phải là một điềm báo tốt".

Mặt khác, ông cho rằng các quốc gia tuyên bố thông cảm cho Tiểu vương quốc mới sẽ "không chỉ giúp hợp pháp hóa Taliban, mà còn khuyến khích các chế độ độc tài trên toàn thế giới, đặc biệt là trong khu vực, thúc đẩy sự vi phạm tự do tôn giáo ngày càng tăng ở quốc gia của họ". 

Sự chấp thuận quốc tế như vậy sẽ tạo ra "một nam châm thu hút các nhóm Hồi giáo cực đoan nhỏ hơn, tạo ra một nhóm các phe phái khủng bố tôn giáo mới có thể thay thế al-Qaida và Nhà nước Hồi giáo". Heine-Geldern dự đoán rằng tình hình đối với những người theo Kitô giáo và các tôn giáo thiểu số khác "đã bị áp bức" trong khu vực sẽ "còn xấu hơn nữa".

Trong một tuyên bố đưa ra ngày 23/8, chi nhánh Trợ giúp Các Giáo hội Có Nhu cầu của Ý cảnh báo rằng mối đe dọa chống lại tự do tôn giáo ở Afghanistan không chỉ đến từ Taliban mà còn đến từ Nhà nước Hồi giáo tỉnh Khorasan (ISKP), chi nhánh của Nhà nước Hồi giáo Afghanistan và al-Qaida.

"ISKP tiếp tục củng cố, đặc biệt là sau sự thất bại của ISIS ở Syria và Iraq và sau khi bắt đầu các cuộc đàm phán hòa bình giữa Taliban và NATO", tuyên bố của ACN-Ý viết. "Khác với Taliban, ISKP đếm trong hàng ngũ của mình ngày càng nhiều thanh niên Afghanistan thuộc tầng lớp trung lưu, có học thức, những người tham gia cùng các nhóm thánh chiến giàu kinh nghiệm từ al-Qaeda".

"Chúng tôi lo ngại rằng việc một số quốc gia công nhận chế độ Taliban cũng có thể khuyến khích sự gia tăng của các nhóm Hồi giáo cực đoan hiện có quy mô nhỏ hơn nhưng có khả năng tự cấu trúc thành một mạng lưới khủng bố có khả năng thay thế các tổ chức lịch sử như al-Qaeda và Nhà nước Hồi giáo", Tuyên bố nói thêm. "Ngoài ra, mối quan hệ giữa Pakistan, các tổ chức khủng bố hiện diện ở Palestine và ở tỉnh Idlib của Syria và chế độ Afghanistan, là mối quan tâm đặc biệt".

ACN Italy lặp lại những lo ngại của Heiner-Geldern rằng việc áp dụng lại luật Sharia sẽ "quét sạch một số quyền tự do đã giành được một cách cẩn thận, bao gồm cả quyền tự do tôn giáo rất mong manh" và dự đoán rằng "tất cả những người không chia sẻ chủ nghĩa Hồi giáo của Taliban, bao gồm cả những người ôn hòa, những người Sunni, do đó đang gặp rủi ro".

Hơn 99% dân số 27,6 triệu người của Afghanistan là người Hồi giáo; hầu hết là người Hồi giáo dòng Sunni, và chỉ 10% là người Shiite. Theo ACN, số lượng Ki tô hũu không rõ ràng, và có thể dao động từ 1.000 đến 20.000 khi nhiều người thực hành đức tin của họ trong bí mật. Vào năm 2018, chỉ có khoảng 200 người Công giáo sống ở Afghanistan.

Tổ chức từ thiện kể lại rằng vào năm 2010, Taliban đã giết 10 nhân viên nhân đạo bị buộc tội truyền bá Thiên Chúa giáo và là gián điệp nước ngoài. Nhóm này cũng đã nói với các nhà lãnh đạo của các giáo hội ngầm rằng họ đang bị theo dõi, và mối lo ngại gia tăng rằng các Kitô hữu có thể bị giết hoặc các cô gái trẻ Kitô giáo bị gả cho các chiến binh Taliban.

ACN đưa tin: "Ngay cả trước khi Taliban tiếp quản, những người theo đạo Hồi cải đạo đã phải đối mặt với sự tẩy chay và thậm chí bạo lực từ các thành viên trong gia đình. Tính đến ngày 16 tháng 8, hai tu sĩ Dòng Tên người Ấn Độ và bốn nhà truyền giáo Bác ái đang chờ sơ tán."

Trong khi đó, vào ngày 19 tháng 8, một nhóm biểu tình ngầm cáo buộc rằng những người theo đạo Thiên Chúa Afghanistan đã chạy trốn lên núi "trong một nỗ lực tuyệt vọng để thoát khỏi Taliban đang đi từng nhà cố gắng giết họ". Các phần tử Hồi giáo có một "danh sách nổi tiếng của những Kitô hữu mà họ đang nhắm đến để truy đuổi và giết hại", báo cáo khẳng định.

Nina Shea, giám đốc Trung tâm Tự do Tôn giáo của Viện Hudson, viết trong Đại Kỷ Nguyên: "Sự cai trị của Taliban là thảm họa đối với nhân quyền. Trên thực tế, nếu không có các quyền cơ bản, mọi người đều có nguy cơ bị bắt giữ và trừng phạt tùy tiện", Shea nói thêm.

Cha Barnabite Giovanni Scalese phụ trách Missio sui iuris ở Afghanistan, thực thể Công giáo duy nhất trong nước, do Giáo hoàng John Paul II thành lập vào năm 2002. Vào tháng 4, ngài bày tỏ nghi ngờ rằng Taliban sẽ có thể khôi phục một tổ chức Hồi giáo. Là một tiểu vương quốc, nhưng cũng như nhiều người khác, ngài cũng không dự đoán chính phủ Afghanistan sẽ sụp đổ.

Phát biểu với tờ Register vào tuần trước, Cha Scalese cho biết đất nước đang trải qua một "thời điểm rất khó khăn" nhưng không muốn nói thêm do tình hình nhạy cảm. Cha nói, "Điều duy nhất tôi nói với bạn là cầu nguyện cho chúng tôi."