Trong các ngày từ 15 tới 17 tháng 5 vừa qua, ĐTC Phanxicô đã nhóm họp với 34 Giám mục Chilê để duyệt xét một số vấn đề của Giáo Hội này, trong đó có tệ nạn giáo sĩ lạm dụng tính dục trẻ vị thành niên, cụ thể ở đây là trường hợp của Linh mục Fernando Karadima.
Linh mục Karadima, Cha sở Giáo xứ El Bosque trong thủ đô Santiago, đã lạm dụng tính dục trẻ vị thành niên trong nhiều năm trời, và bị giáo dân tố cáo nhiều lần, nhưng giới hữu trách đã không lắng nghe. Ngày mồng 3 tháng 7 năm 2011, dưới thời Đức Bênêđictô XVI, cha đã bị Bộ Giáo lý Đức tin kết án tội lạm dụng tính dục trẻ vị thành niên và phải rút lui sống đời sám hối cầu nguyện. Cha Karadima năm nay 87 tuổi và hiện đang nằm nhà thương. Vụ bê bối của cha cũng liên luỵ tới ĐHY Francisco Javier Errazuriz, nguyên Tổng Giám mục Santiago de Chile, và người kế vị là ĐTGM Ricardo Ezzati. ĐHY Errazuriz là một trong 9 hồng y thuộc hội đồng cố vấn của ĐTC Phanxicô. Nhưng nhất là vụ này có liên quan tới ĐC Juan Barros, con thiêng liêng của Cha Karadima, được ĐTC Phanxicô chỉ định làm Giám mục Giáo phận Osorno năm 2015. Ngay từ hồi đó tín hữu Osorno đã gửi thư phản đối việc bổ nhiệm này, vì họ cho rẳng ĐC Barros là “tòng phạm”, vì đã biết hết mọi vụ lạm dụng của Cha Karadima, nhưng im lặng không hành động.
Đây đã là lý do khiến cho tín hữu Osorno xuống đường biểu tình phản đối trong chuyến ĐTC viếng thăm Chilê trong các ngày từ 15 tới 22 tháng giêng năm 2018. Các nhóm biểu tình cầm các biểu ngữ có hình Cha Karadima chúc lành cho Cha Barros và viết “Người dân Osorno đau khổ, Giám mục Barros giấu diếm ngăn cản”, “Giám mục giấu diếm ngăn cản thì không thể là chủ chăn”. Ngay trong ngày đầu tiên của chuyến viếng thăm sau lễ nghi chào đón tại Dinh Moneda, ông Fidel Espinoza, Chủ tịch Quốc hội Chilê, đã trao cho ĐTC Phanxicô một lá thư của cộng đoàn Osorno, qua trung gian ĐHY Pietro Parolin, Quốc vụ khanh Toà Thánh, trong đó họ xin ĐTC bãi nhiệm ĐC Barros. Trong khi đó ĐC Barros lại cho giới báo chỉ biết rằng ĐTC đã rất thân thân yêu đối với ngài và có các lời nâng đỡ ĐC. Đối với những người tố cáo, sự kiện ĐC Barros có mặt trong mọi thánh lễ do ĐTC cử hành tại công viên O’Higgins trong thủ đô Santiago cũng như tại trường đua ngựa Maguehue trước các thổ dân và tại Campus Lobito di Iquique, tỏ tường là một “khiêu khích”. Các nhóm tín hữu này không chỉ biểu tình phản đối, họ còn giận dữ tấn công nhiều nhà thờ và đốt vài nhà thờ khác nữa.
** Trong diễn văn đầu tiên của chuyến viếng thăm Chilê, ĐTC nói: “Tôi không thể không bày tỏ nỗi đớn đau và xấu hổ mà tôi cảm thấy trước sự tai hại không thể sửa chữa được gây ra cho các trẻ em từ phía các thừa tác viên của Giáo Hội. Tôi muốn hiệp nhất với các anh em trong hàng giám mục, vì thật chính đáng xin lỗi và yểm trợ với tất cả sức lực các nạn nhân, trong khi chúng ta phải dấn thân để điều đó không tái diễn.”
Trong cuộc phỏng vấn dành cho giới báo chí quốc tế trên chuyến bay trở về Roma, khi được hỏi về vụ này, ĐTC Phanxicô đã trả lời: “Ngày mà chúng tôi sẽ có một bằng chứng chống lại ĐC Barros, tôi sẽ nói. Không có bằng chứng tố cáo nào. Tất cả các điều khác chỉ là các lời vu khống.”
Việc ĐTC bênh vực ĐC Barros đã bị các cộng sự viên của ngài mạnh mẽ phê bình: từ ĐHY Sean O’Malley, Chủ tịch Uỷ ban Giáo hoàng Bảo vệ Trẻ em vị thành niên, cho tới trang Website thông tin Sismografo của Toà Thánh và Trung tâm Bảo vệ Trẻ em vị thành niên của Đại học Giáo hoàng Gregoriana của các cha Dòng Tên. Chính vì thế sau khi nhận được thêm các tin tức liên quan tới vụ này, ĐTC Phanxicô đã đặc phái ĐTGM Malta Charles Scicluna, Chủ tịch Uỷ ban Cứu xét các trường hợp tội phạm nặng nề, trong đó có tội lạm dụng tính dục trẻ vị thành niên, sang Chilê để lắng nghe những người muốn cung cấp các yếu tố họ có được.
Tài liệu tố cáo của 64 nhân chứng đã được Đức TGM Scicluna lắng nghe và thu thập ở Chilê cũng như tại New York dài 2.300 trang đã đem ra ánh sáng sự thật liên quan tới Cha Karadima. Các nạn nhân của Cha Karadima cho biết họ đã rất hài lòng, vì cuối cùng họ đã được Toà Thánh tin và lắng nghe sụ thật. Tiếp đến, ĐTC Phanxicô đã viết thư cho các Giám mục Chilê và mời các vị về Roma nhóm họp để thảo luận về các kết luận của chuyến viếng thăm của vị đặc phái và tìm giải quyết các vấn đề.
Trong thư gửi các Giám mục Chilê, ĐTC bày tỏ nỗi “đau đớn và xấu hổ” vì các lạm dụng trầm trọng lương tâm và quyền bính, đặc biệt là các vụ lạm dụng tính dục trẻ vị thành niên từ phía các linh mục và viết:
“Tôi ngỏ lời với anh em đang nhóm đại hội khoáng đại lần thứ 115, để khiêm tốn xin sự cộng tác và giúp đỡ của anh em trong việc phân định các biện pháp ngắn hạn, trung hạn và dài hạn, cần được đề ra để tái lập sự hiệp thông giáo hội tại Chilê với mục đích sửa chữa chừng nào có thế vụ gây gương mù gương xấu và tái lập sự công bằng…
Tôi nghĩ tới việc triệu tập anh em về Roma để đối thoại liên quan tới các kết luận của chuyến viếng thăm kể trên và liên quan tới các kết luận của tôi. Tôi đã nghĩ tới cuộc gặp gỡ này như là một lúc gặp gỡ huynh đệ không thành kiến, cũng không có các ý tưởng định trước, mà chỉ có mục đích làm sáng tỏ sự thật trong cuộc sống chúng ta. Liên quan tới ngày giờ tôi xin hỏi vị tổng thư ký của anh em cho tôi biết các khả thể… Tôi nhận biết và ước mong rằng anh em chuyển đạt nó một cách trung thực rằng tôi đã lầm lẫn nghiêm trọng trong việc lượng định và nhận thức tình hình, đặc biệt vì thiếu tin tức trung thực và quân bình.”
Tuy không nhắc tới ĐC Barros, nhưng ĐTC cho biết “ngay từ bây giờ tôi xin lỗi tất cả những người mà tôi đã xúc phạm và tôi hy vọng có thể làm điều đó một cách cá nhân, trong các tuần tới, trong cuộc họp mà tôi sẽ có với các đại diện của những người đã được Đức TGM Scicluna phỏng vấn”. Ở đây đặc biệt có 3 nạn nhân là James Hamilton, Juan Carlos Cruz và José Andres Murillo, nạn nhân của Cha Karadima đã sang Roma và được ĐTC tiếp tại Nhà trọ Thánh Marta. Ba nạn nhân đã bình luận về lá thư ĐHY Errazuriz gửi cho các Chủ tịch các HĐGM Châu Mỹ Latinh và viết trên Internet: “Thay vì nhận mình đã lầm lỗi và phản bội vai trò của các vị và sự tin tưởng của chúng tôi, thì các Giám mục Chilê đã đổ lỗi cho nhau. Thật là điều đáng buồn! Đáng lý phải thông tin tức trung thực thì ĐHY lại bóp méo tin tức.”
Thư của ĐTC đã được HĐGM Chilê tiếp nhận hoàn toàn. Các vị viết trong thông cáo kết thúc đại hội khoáng đại: “Chúng tôi tiếp nhận lá thư của ĐTC Phanxicô với đức tin và lòng vâng phục con thảo. Cùng với ĐTC chúng tôi bày tỏ sự xấu hổ, bởi vì mặc dù có các hành động đề ra trong các năm này, chúng tôi đã không thành công trong việc chữa lành các vết thương nơi con tim của nhiều nạn nhân, trái lại, chúng tiếp tục là một vết thương còn mở trong con tim của Giáo hội Chilê. Chúng tôi tiếp nhận lá thư của ĐTC như một lời mời gọi lãnh nhận thách đố này với sự cao thượng và lòng khiêm tốn. Để bước đi trên con đường này, như là Giáo Hội, chúng tôi đặt mình trong một tâm trạng cầu nguyện, lắng nghe và phân định, cũng như sẵn sàng canh tân sự hiệp thông giáo hội. Chúng tôi muốn nhận lấy các lầm lỗi tương xứng và sửa chữa chúng trong cách thế làm sao để Giáo Hội ngày càng là một môi trường lành mạnh và an ninh cho các trẻ em nam nữ và người trẻ.”
Chiều ngày 14 tháng 5 vừa qua, ĐC Fernando Ramos Perez, 1 trong 7 Giám mục Phụ tá Tổng Giáo phận Santiago, Tổng Thư ký HĐGM Chilê, và ĐC Juan Ignacio Gonzalez Errazuris, Giám mục San Bernardo, đã mở cuộc họp báo tại phòng Marconi của Văn phòng Thư ký Truyền thông và cho biết như sau: “Thái độ của chúng tôi trước hết là đau buồn và xấu hổ, đau buồn bởi có các nạn nhân đã đau khổ vì các vụ lạm dụng, và xấu hổ bởi vì các lạm dụng đó đã xảy ra trong một môi trường giáo hội, nơi đáng lý ra không bao giờ được xảy ra điều đó. Thứ hai chúng tôi muốn lắng nghe ĐTC, các kết luận của Đức TGM Scicluna và các kết luận của chính ĐTC, chúng tôi muốn lắng nghe điều ĐTC muốn nói với chúng tôi với tất cả sự sẵn sàng. Và thứ ba chúng tôi sẵn sàng cho cuộc gặp gỡ với một thái độ rộng mở cho việc phân định cùng với ĐTC, phân định cá nhân và cộng đồng, để thực hiện một tiến trình thượng hội đồng, một tiến trình phân định và lắng nghe trao ban cho chúng tôi niềm hy vọng. Chúng tôi tin tưởng rằng cuộc gặp gỡ này sẽ cho phép chúng tôi đương đầu với các đề tài nghiêm trọng như thế với sự sẵn sàng tột độ và tinh thần thay đổi và canh tân. Hiện nay chúng tôi đã nhận được từ Toà Thánh chỉ định nhiều cuộc gặp gỡ khác nhau với ĐTC bắt đầy từ chiều 15 tháng 5 trong phòng nhỏ của Đại Thính đường Phaolô VI.” ĐC Ramos nói không biết có một thánh lễ với ĐTC trong Nhà nguyện Thánh Marta hay không, và cũng không biết có các cuộc gặp riêng rẽ từng người hay không. Một tiến trình thượng HĐGM cần có một khoảng thời gian nào đó và ĐC không tin là chỉ trong hai ba ngày mà thôi.
Trong cuộc họp báo hai ĐC cũng nói các vị không biết có vài Giám mục về Roma với thư từ nhiệm hay không. Có nhiều việc có thể xảy ra, nhưng điều các Giám mục Chilê muốn đó là lắng nghe ĐTC và sửa chữa các vụ lạm dung.
Liên quan tới ĐC Barros bị các nạn nhân tố cáo là đồng loã với Linh mục Karadima, ĐC Ramos nói ngài gần gũi với một người anh em bị thương tích, cô đơn và bị bỏ rơi, như một cử chỉ bác ái. Nhưng ngài không có bổn phận xét đoán. Về những lời cáo buộc ĐHY Errazuriz cũng thế, khi gặp gỡ các nạn nhân người ta hiểu phản ứng của họ, kể cả những lời gay gắt. Nhưng việc thuyên chuyển hay bãi nhiệm một giám mục tuỳ thuộc ĐGH. Nói chung ĐTC có nhiều tin tức hơn chúng tôi, vì có nhiều người gửi tin tức về Toà Thánh.
Bình luận về lời xin lỗi của ĐTC, ĐC Ramos nói cần phải xin lỗi 70 lần 7. Đây là một bổn phận luân lý rất lớn đối với chúng tôi. Điều quan trọng là lời xin lỗi cũng là việc sửa chữa nữa. Không là điều quan trọng, nếu chúng tôi có bị nhục nhã hay không. Điều quan trọng là làm tất cả những gì có thể, như Giáo Hội, để phục vụ mọi người, đặc biệt là các nạn nhân. Chúng tôi phải cộng tác vào việc đền bù. Đây là một thời điểm rất quan trọng đối với Giáo Hội, không chỉ bao gồm các giám mục, linh mục và tu sĩ nam nữ, mà cả 90% dân Chúa mà chúng tôi là các chủ chăn phục vụ. Đây là thời điểm phức tạp, nhưng nó là cơ hội cho một cuộc canh tân lớn lao. Việc biết rằng trong một cộng đoàn của chúng tôi đã xảy ra một việc lạm dụng là điều gây sốc, không thể chấp nhận được, không thể nhân nhượng được và không thể biện minh được từ mọi quan điểm.
Về phần mình, ĐC Gonzalez cho các nhà báo biết từ năm 2011 HĐGM Chilê đã thành lập một Uỷ ban Phòng ngừa các vụ lạm dụng mà ĐC cũng là thành viên. Vài đường nét hướng dẫn đã lấy hứng từ lá thư của ĐTC Bênêđictô XVI gửi các Giám mục Ireland. Cần phải tiến bước trong việc đền bù cho các nạn nhân, kể cả trên bình diện kinh tế. Đây là điều HĐGM Chilê đã làm, có lẽ chưa thành công trong các cách thức tốt đẹp nhất.
Sau 3 ngày nhóm họp với ĐTC, toàn bộ 34 Giám mục Chilê đã đồng loạt xin từ chức và để cho ĐTC toàn quyền quyết định. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử hơn 2.000 năm của Giáo Hội đã xảy ra một biến cố nghiêm trọng như vậy.
Linh Tiến Khải