Thánh Eusêbiô sinh tại Sardinia trong một gia đình quý phái. Nhưng trổi vượt sự sao sang giàu có trần thế. Ngài được vinh dự là con của một người cha chịu chết vì đức tin dưới thời Diôclêtianô. Mẹ ngài đã đưa hai người con về sống tại Rôma. Ngài được Đức Giáo hoàng Eusêbiô rửa tội và lấy chính tên mình đặt cho con trẻ.

Eusêbiô được nuôi dưỡng trong bầu khí đạo đức, ngài theo học văn chương và nghệ thuật. Gia nhập hàng giáo sĩ, ngài được phong chức đọc sách.

Ngài được sai đi Vercelli và năm 345 được chọn làm giám mục tiên khởi của giáo phận này. Xét rằng phương cách hữu hiệu nhất để thánh hoá các linh hồn là phải có một hàng giáo sĩ được huấn luyện tử tế, ngài thiết lập một trường đào tạo linh mục. Cùng với nhóm môn sinh, ngài sống đời ẩn tu ngay giữa thành phố. Nhưng lời khuyên dạy đầy cảm kích đã làm cho Vercellêsi thay đồi hẳn. Các tội nhân tìm về lãnh nhận các bí tích và nhiệt thành phụng sự Chúa.

Chịu bách hại vì đạo, cuộc đời Eusêbiô đã đạt tới vinh quang cao cả. Khi ấy bè rối Ariô bành trướng mạnh mẽ, với sự bảo trợ của Hoàng đế Constantino. Eusêbiô mãnh liệt chống lại và đức tin không thể lay chuyển của ngài mang lại niềm an ủi cho Đức Giáo hoàng chỉ định dẫn dầu phái đoàn các giám mục đến gặp hoàng đế để bênh vực đức tin. Đầy nhiệt tâm, ngài thuyết phục được hoàng đế triệu tập một công đồng.

Năm sau công đồng khai diễn tại Milan. Tại công đồng, hoàng đế thúc bách các giám mục phải để cho Eusêbiô tham dự. Nhưng những người theo bè rối Ariô ngăn cản. Cuối cùng, ngài được tham dự. Thấy phần đông theo lạc giáo, ngài trình biểu thức đức tin của Công đồng Nicea, đòi mọi người ký nhận trước khi bàn đến điều gì khác nữa. Bọn lạc giáo tức giận. Ngược lại, ngài cương quyết không chịu ký vào văn bản lên án Thánh Athanasiô, vị giám mục chúng sợ nhất. Tức giận, chúng vận động hoàng đế đẩy ngài đi Palestina.

Nơi lưu đày, Eusêbiô chịu không biết bao nhiêu là điều cực khổ bởi cách đối xử dã man của các địch thù, ngài bị giam trong phòng tối, bị bỏ đói. Khi biết rằng không thể bắt phục được con người sắt đá này, chúng còn trói chân ngài lại và lôi kéo ngài qua các bậc thang nhiều lần. Theo lời Thánh Hiêrônimô kể lại, thánh nhân còn bị gởi đi Cappadocia và tới miền thượng Thébaide bên Ai Cập. Tại những nơi này, thánh nhân còn chịu muôn vàn cực hình cho đến khi Hoàng đế Constantiô băng hà và được hồi hương.

Dầu vậy, trên đường về theo lệnh Đức Giáo hoàng, Thánh Eusêbiô còn phải ghé nhiều giáo đoàn để an ủi khích lệ các giáo hữu bị đau khổ bởi những tàn phá của phái Ariô để lại, dàn xếp những tranh chấp nội bộ của một số giáo đoàn.

Trở về Vercelli, Thánh Eusêbiô được tiếp đón nồng nhiệt như một vị anh hùng. Già cả và yếu sức, ngài vẫn tận tuỵ phục vụ giáo phận cho đến khi qua đời năm 371. Người ta tôn kính ngài như vị thánh tử đạo, vì những đau khổ mà ngài đã chịu suốt những ngày lưu đày.

 

Trích trong Theo Vết Chân Người (Chân dung các thánh nhân)