Mầu nhiệm Đức Mẹ đi viếng Bà thánh Elisabeth đã được Đông phương mừng kính từ lâu đời trước. Bên Tây phương lần đầu thấy nghi lễ này trong quy chế của Nhà thờ Mans năm 1247. Các tu sĩ dòng Phanxicô bắt đầu mừng lễ từ năm 1263. Khi Giáo Hội bên Tây phương bị phân rẽ trầm trọng và bị thử thách nặng nề, ý tưởng của Đức Giáo hoàng hướng về Đức Maria Mẹ Thiên Chúa đến thăm viếng và mang lại cho gia đình Giacaria bao nhiêu là niềm an ủi, Giáo Hội cũng đang cần đến sự an bình hiệp nhất và sức mạnh. Cảm biết nhu cầu của Giáo Hội và tin tưởng vào Đức Maria.
Ngày 6-4-1389, Đức Urbariô VI đã ra một sắc lệnh. Và ngày 9-4 năm ấy, Đức Bônifaciô XI ban bố việc mừng lễ Đức Mẹ đi thăm viếng. Việc thiết lập mừng lễ phát xuất từ cuộc phân rẽ, đã được Hội đồng Bale xác quyết để kỷ niệm việc Giáo Hội được bình an trở lại. Đức Piô IX đã nâng lên bậc kễ kính ngày 31-5-1850, để kỷ niệm việc giải phóng thành Rôma Gaete trở về của ngài. Biến cố này đã xảy ra năm trước, trùng vào đúng ngày lễ Đức Mẹ đi thăm viếng.
Mừng kính Mầu nhiệm Đức Mẹ đi viếng bà Elisabeth, Đức Phaolô VI viết: “Lễ thăm viếng nhắc lại sự kiện Maria cưu mang Chúa Con đến thăm và giúp đỡ bà Elisabeth, đồng thời công bố lòng nhân hậu của Thiên Chúa Cứu chuộc” (Marilis Cultus, số 7).
Sự kiện Đức Mẹ đi thăm viếng bà Elisabeth đã khởi sự từ lời loan báo của Sứ thần Gabriel ở trong buổi lễ truyền tin như để xác quyết về quyền năng của Thiên Chúa: “Kìa Elisabeth trong hàng thân thích của Người cũng đã mang thai trong lúc tuổi già, cái thai này đã 6 tháng, nơi một kẻ đã từng mang tiếng là son sẻ hiếm hoi” (Lc 1,36).
Với niềm vui riêng và nhất là sự thúc đẩy của đức bác ái, Maria đã lên đường thăm viếng người bà con may mắn của mình. Thánh Kinh tiếp tục kể lại cuộc thăm viếng này: “Trỗi dậy. Maria đon đả đi lên miền sơn cước, đến một thành xứ Giudêa, bà vào nhà Giacaria và chào Elisabeth. Và xảy ra là thoạt nghe lời Maria chào thì hài nhi nhảy mừng trong dạ mẹ”.
Tiếp theo sau là những lời trao đổi giữa Đức Maria và bà Elisabeth. Bà được Chúa Thánh Thần soi sáng cho biết ân huệ của cuộc viếng thăm này. Còn Đức Maria đã không tự kiêu vì đặc ân đã lãnh nhận, Mẹ khiêm tốn dâng lời tạ ơn Thiên Chúa với lời kinh Magnificat.
Trong thông điệp về lòng tôn sùng rất Thánh Nữ Maria, Đức Giáo hoàng Phaolô VI đã ghi:
“Công bố lòng nhân hậu của Thiên Chúa cứu chuộc”. Thực vậy, lời kinh Magnificat của Mẹ đã là một lời công bố tuyệt hảo những hồng ân của lòng nhân nhậu Chúa. Nhưng riêng các diễn biến xảy ra việc này cũng cho thấy lòng nhân hậu của Chúa thế nào. Nghe lời Đức Maria chào, hài nhi trong lòng đã được ơn thánh hoá, được nâng lên hàng phẩm chức cao vượt các tiên tri do ơn được tiền dự vào công việc cứu chuộc. Con trẻ đã nhận biết Đấng đến thăm mình và bày tỏ bằng sự nhảy mừng, tình yêu và niềm kính trọng đối với sự hiện diện của Thiên Chúa. Ngoài ra, Mẹ Maria đã được Chúa dùng làm dụng cụ chuyển thông ơn phúc của Thiên Chúa, như muốn chỉ cho chúng ta thấy rằng Mẹ thực sự là máng thông chuyển ơn và chúng ta có thể tin tưởng chạy đến sự cầu bầu của Mẹ.
(Trích trong “Theo vết chân Người”)
***
Lễ Đức Mẹ thăm viếng bà Elisabeth
Sau khi được Sứ thần Gabriel truyền tin và cho biết bà Elisabeth đang mang thai được sáu tháng, Đức Maria vội vã lên đường đến Ain Karim thuộc vùng Giuđêa, để thăm và trợ giúp người bà con của mình. Biến cố này được ghi nhớ bởi Lễ Đức Mẹ Thăm Viếng ngày 31-5, sau Lễ Truyền Tin và trước Lễ Sinh Nhật của Thánh Gioan Tẩy Giả ngày 24-6.
Trình thuật truyền cho thấy Đức Maria thắc mắc hỏi cho biết sự kiện Con Thiên Chúa làm người xảy ra như thế nào, vì mình không biết đến việc vợ chồng, và sứ thần Gabriel đã trả lời: “Thánh Thần sẽ ngự xuống trên tôn nương, và quyền năng Đấng Tối Cao sẽ rợp bóng trên tôn nương, vì thế, Đấng Thánh sẽ sinh ra được gọi là Con Thiên Chúa. Kìa bà Elisabeth, người họ hàng với tôn nương, tuy già rồi, mà cũng đang cưu mang một người con trai: bà ấy vẫn bị mang tiếng là hiếm hoi, mà nay đã có thai được sáu tháng. Vì đối với Thiên Chúa, không có gì là không thể làm được” (Lc 1,35-37).
Thuật lại biến cố Đức Maria đến viếng thăm bà Elisabeth, Thánh sử Luca viết: “Hồi ấy, bà Maria vội vã lên đường, đến miền núi, vào một thành thuộc chi tộc Giuđa. Bà vào nhà ông Dacaria và chào hỏi bà Elisabeth. Bà Elisabeth vừa nghe tiếng bà Maria chào, thì đứa con trong bụng nhảy lên, và bà được tràn đầy Thánh Thần, liền kêu lớn tiếng và nói: “Em được chúc phúc hơn mọi người phụ nữ, và người con em đang cưu mang cũng được chúc phúc. Bởi đâu tôi được Thân Mẫu Chúa tôi đến với tôi như thế này. Vì này đây, tai tôi vừa nghe tiếng em chào, thì đứa con trong bụng đã nhảy lên vui sướng. Em thật có phúc, vì đã tin rằng Chúa sẽ thực hiện những gì Người đã nói với em”.
Bấy giờ bà Maria nói: “Linh hồn tôi ngợi khen Chúa, thần trí tôi hớn hở vui mừng vì Thiên Chúa Đấng cứu độ tôi. Phận nữ tỳ hèn mọn, Người đoái thương nhìn tới; từ nay, hết mọi đời sẽ khen tôi diễm phúc. Đấng Toàn Năng đã làm cho tôi biết bao điều cao cả, danh Người thật chí thánh chí tôn! Đời nọ tới đời kia, Chúa hằng thương xót những ai kính sợ Người. Chúa giơ tay biểu dương sức mạnh, dẹp tan phường lòng trí kiêu căng. Chúa hạ bệ những ai quyền thế. Người nâng cao mọi kẻ khiêm nhường. Kẻ đói nghèo, Chúa ban của đầy dư, người giàu có, lại đuổi về tay trắng. Chúa độ trì Israel, tôi tớ của Người, như đã hứa cùng cha ông chúng ta, vì Người nhớ lại lòng thương xót dành cho Tổ phụ Abraham và cho con cháu đến muôn đời”. Bà Maria ở lai với bà Elisabeth độ 3 tháng rồi trở về nhà” (Lc 1,39-56).
Như thế, tin bà Elisabeth mang thai được 6 tháng trong tuổi già theo luật sinh vật lý không thể có con được nữa, là một bằng chứng cho thấy qủa thật không có gì mà Thiên Chúa không thể làm được. Ông Dacaria chồng bà là tư tế trong Đền thờ Giêrusalem, thuộc nhóm Abigia, là nhóm thứ tám trong số 24 nhóm tư tế chia phiên nhau lo việc tế tự. Sự hiện diện của Đức Giêsu nhập thể trong cung lòng trinh trắng của Đức Maria đã khiến cho Gioan Tẩy Giả nhảy mừng trong lòng bà Elisabeth, làm cho bà được đầy tràn Chúa Thánh Thần và cất tiếng chúc tụng Đức Maria là người có phúc nhất trong các phụ nữ của toàn gia đình nhân loại. Ở đâu có sự hiện diện của Chúa Giêsu và Mẹ Maria, ở đó có phúc lành, sư tươi vui và niềm hạnh phúc.
Chính vì biến cố viếng thăm đó, Đức Maria được gọi là “Đức Bà viếng thăm” hay “Đức Maria rất thánh viếng thăm”. Biến cố này cũng trở thành tên gọi của nhiều dòng nữ: chẳng hạn như dòng Thăm viếng của Đức Thánh Maria, dòng các Nữ tu thăm viếng Nhật Bản, dòng các Nữ tử nghèo Rất thánh Maria thăm viếng.
Năm 1263, Dòng Phanxicô đã thành lập và cử hành Lễ Đức Mẹ Thăm Viếng. Năm 1389, chính Đức Giáo hoàng Urbano VI đã truyền cử hành lễ này trong toàn Giáo Hội. Trong khoá họp ngày 10-7-1441, Công nghị nhóm tại Basilea tái xác nhận lễ Đức Mẹ Thăm Viếng. Theo Lịch Phụng vụ cũ, lễ được cử hành ngày 2-7, nhưng lịch phụng vụ mới đổi lại vào ngày 31-5, tức ngày cuối cùng của tháng 5 kính Đức Mẹ.
Tuy nhiên, trong nhiều thành phố Italia đã nhận Đức Mẹ Thăm Viếng làm Bổn mạng, tín hữu vẫn cử hành lễ ngày mồng 2-7 một cách rất long trọng với các sắc thái của lễ hội bình dân. Thí dụ như Enna, nam Italia, Siena, trung Italia, với lễ múa cờ. Còn tại Matera thì từ năm 1389 tới nay có lễ Đức Bà della Bruna. Người dân vùng Matera đã cử hành lễ này từ hơn 600 năm qua, tức từ khi Đức Giáo hoàng Urbano VI, nguyên Tổng Giám mục Matera, thành lập Lễ Đức Bà Thăm Viếng năm 1389. Nhưng các lễ kính Đức Mẹ đã được dân chúng mừng vài thế kỷ trước đó.
Người ta không biết rõ nguồn gốc lịch sử của lề này, vì có nhiều truyền thuyết khác nhau. Tương truyền rằng có một phụ nữ trẻ xin một nông dân cho bà đi nhờ xe bò để vào thành Matera. Khi tới Nhà thờ Đức Bà Truyền Tin Piccianello, thì bà xuống xe và xin bác nông dân trao lại cho Đức Giám mục một sứ điệp nói rằng bà là Mẹ Chúa Kitô. Khi Đức Giám mục cùng giáo dân và hàng giáo sĩ chạy ra đón, thì tìm thấy một bức tượng Đức Mẹ. Mọi người để tượng lên một chiếc xe bò trang hoàng hoa lá rất đẹp rồi rước tượng Đức Mẹ vào thành.
Một tương tuyền khác kể lại sự kiện chiếc xe bò trang hoàng đẹp đẽ bị dân chúng xô vào phá huỷ. Để tránh cho tượng Đức Mẹ khỏi bị quân Hồi giáo Saraceni đang bao vây thành phố cướp mất, người dân thành phố Matera giấu tượng Đức Mẹ trên một chiếc xe bò, rồi sau khi đem tượng Đức Mẹ tới một chỗ an toàn, họ phá huỷ chiếc xe. Một vài sử gia địa phương thì cho rằng vào năm 1500, quận công Giovan Carlo Tramontano hứa với dân chúng là mỗi năm sẽ dâng cúng một chiếc xe bò mới trang hoàng thật đẹp để mừng Lễ Đức Mẹ cho trọng thể. Và để thử lòng ông quận công độc tài, sau khi rước kiệu Đức Mẹ xong thì dân chúng Matera nhào tới phá chiếc xe hoa, để bắt buộc quận công giữ lời đã hứa. Tuy nhiên, các chứng tá lịch sử đầu tiên liên quan tới chiếc xe hoa là năm 1690.
Về tên gọi “Đức Bà della Bruna”, “Đức Bà che chở” có nhiều giả thuyết khác nhau. Giả thuyết thứ nhất cho rằng từ “Bruna” phát xuất từ tiếng của người Longobardo thời Trung Cổ, “brùnja” có nghĩa là “áo giáp”, sự che chở của các hiệp sĩ. Như thế, tên gọi này có nghĩa là “Đức Bà áo giáp” hay “Đức Bà che chở”. Có giả thuyết khác cho rằng nó phát xuất từ chữ Hebron là thành phố bên Giuđêa, nơi Đức Maria đến thăm bà Elisabeth. Và giả thuyết thứ ba cho rằng màu da bức tượng màu nâu, ngăm ngăm.
Ngày nay, tượng Đức Mẹ được đặt trong hộp kính trên bàn thờ Đức Bà Thăm Viếng trong Nhà thờ Chính toà Matera. Trong Nhà thờ Chính toà cũng có một bức hoạ vẽ cảnh Đức Mẹ viếng thăm bà Elisabeth thuộc thế kỷ thứ XII. Lễ Đức Bà Thăm Viếng được dân chúng Matera cử hành như ngày lễ hội của thành phố.
Lễ bắt đầu từ 5 giờ sáng với cuộc rước của các mục tử, tượng Đức Mẹ trên chiếc xe làm bằng giấy trang hoàng rất đẹp đi ngang qua các đường phố chính với tiếng pháo nổ tưng bừng. Tiếp đến, tượng được rước từ Nhà thờ Chính toà cho tới Giáo xứ Picciarello, do chính Đức Tổng Giám mục chủ sự cùng với tất cả hàng giáo sĩ, có đoàn Hiệp sĩ của Đức Bà Bruna hộ tống. Vào ban chiều, tượng “Đức Mẹ che chở” lại được rước trở lại từ Nhà thờ Giáo xứ Piccianello đi qua các đường phố chính để trở lại Nhà thờ Chính toà. Khi tới quảng trường trước Nhà thờ Chính toà, xe đi chung quanh 3 vòng như dấu chỉ Đức Mẹ bổn mạng che chở chiếm hữu thành phố. Sau đó, tượng Đức Mẹ được tháo gỡ khỏi xe và đưa vào trong Nhà thờ Chính toà.
Và bắt đầu phần cuối của lễ hội là cảnh dân chúng nhào tới đua nhau giật phá chiếc xe hoa. Sở dĩ có đoàn hiệp sĩ và các người thiện nguyện hộ tống chung quanh xe hoa chở tượng Đức Mẹ, là để ngăn chặn dân chúng, nhất là giới trẻ nóng lòng phá chiếc xe trước khi kết thúc cuộc kiệu. Dân chúng rất thích đem về nhà một mảnh giấy, hay vài cánh hoa lấy được từ xe kiệu của Đức Mẹ làm kỷ niệm và như dấu chỉ sự che chở may mắn của Đức Mẹ. Vì thế, chỉ trong chốc lát chiếc xe kiệu Đức Mẹ chỉ còn trơ lại cái khung gỗ. Ngày lễ hội kết thúc với buổi bắn pháo bông vào ban tối. Năm sau sẽ lại có một chiếc xe hoa khác được một số các gia đình chuyên nghiệp trong thành phố thay nhau vẽ kiểu và trang hoàng rất lộng lẫy.
Tại Siena, Lễ Đức Mẹ Thăm Viếng trở thành lễ hội bình dân gọi là lễ Palio được cử hành trọng thể với các chương trình có sự tham dự tranh giải của mọi khu phố. Chiều hôm trước ngày lễ có buổi hát kinh chiều trọng thể. Hôm sau là lễ hội của thành phố với sự tham dự diễn hành của các đội múa cờ gồm hàng trăm thanh niên nam nữ mặc sắc phục màu sặc sỡ theo kiểu thời Trung Cổ rất đẹp và các đội trống đệm nhịp cho các bạn trẻ. Đội nào múa đẹp và tung cờ cao nhất thì thắng giải.
(Thánh Mẫu học 326)
Linh Tiến Khải