Marcô là ai? Chắc chắn ngài không phải là một trong 12 tông đồ. Nhưng một người tên Marcô đã được các cộng đoàn Kitô giáo sơ khai biết đến, nhiều như là người bạn đồng hành của Thánh Phaolô và như người bạn thân ái của Thánh Phêrô ở Rôma (Cl 4,10; 1 Pr 5,13; 2 Tm 4,11). Sách Công vụ Tông đồ 3 lần nói tới một “Gioan cũng gọi là Marcô” (Cv 12,12; 25,15.17) là bạn thiết của Thánh Barnaba.

Các học giả thường đồng ý rằng Marcô đã được nói tới trong các thánh thư, Gioan tên Marcô trong sách công vụ và tác giả Phúc Âm thứ II đều chỉ là một người. Đồng ý với sự đồng hoá trên, chúng ta có thể phác hoạ hình ảnh của thánh sử như sau:

- Ngài là con của Maria. Một goá phụ giàu có ở Giêrusalem có một người giúp việc và căn nhà rộng rãi làm nơi tụ họp các tín hữu.

Năm 43, sau khi thoát khỏi ngục tù, Thánh Phêrô đã chọn nhà này làm nơi trú ngụ (x. Cv 12,12-17). Như thế, Marcô sớm quen thuộc với những ghi nhận của Thánh Phêrô. Hai năm sau, tức là năm 45, chúng ta thấy Marcô và Thánh Barnaba cùng đi trong cuộc hành trình thứ nhất của Phaolô. Nhưng khi đoàn truyền giáo đi về hướng bắc, Marcô đã từ giã để trở về Giêrusalem (x. Cv 13,13). Phaolô bất bình và không muốn nhận cho Marcô đi theo trong cuộc hành trình thứ hai. Năm 50, như Barnaba đề nghị, Barnaba về phe với Marcô, và đáp tàu về Cyprus là quê hương của Barnaba (x. Cv 15,36-39).

Chúng ta không thấy nói gì đến Marcô nữa cho tới năm 61 khi ngài ở Rôma với Phaolô (x. Cl 4,10), 3 năm sau tức là năm 64 thánh nhân vẫn có mặt ở Rôma vì Phêrô có nhắc tới tên người trong các lời chào của mình (x. 1 Pr 5,13). Đây là năm thánh Phêrô chịu tử đạo. Ít lâu sau đó có lẽ thánh Marcô đã bắt đầu viết sách Phúc âm ở Rôma, dầu một số tác giả mới đây cho rằng ở Alexandri. Năm 67, thánh sử ở Ephesô vì một ít tháng trước khi qua đời, Thánh Phaolô dặn dò Timothêô đưa theo Marcô đến Rôma (x. 2 Tm 4,14). Mối bất hoà xưa đã được hàn gắn hoàn toàn.

Từ đây, chúng ta phải dựa vào truyền thống để tìm hiểu về Marcô. Có lẽ sau khi Thánh Phêrô qua đời, Marcô đi rao giảng ở Alaexandria thành lập và làm giám mục giáo đoàn này. Sự kiện không được chắc vì các bậc tiến sĩ của Alexandria như Clêmente (200), và Origênê (203) không nhắc nhở gì đến.

Cuốn Chronicon-Pascale không mấy có thế giá cho rằng: Marcô đã làm giám mục ở Alexandrie và bị thiêu sống dưới thời Trajanô (năm 98-117).

Dựa vào bút pháp của Marcô, chúng ta cố gắng tìm hiểu tính khí của ngài. Tính chất sống động của Phúc Âm thứ II biểu lộ rõ chứng tích mục kiến của Phêrô, chứ không phải của Marcô, dầu có thể là Marcô đã chứng kiến việc bắt bớ Chúa Giêsu vì các nhà chú giải đồng hoá ngài với người thanh niên vô danh bỏ chạy mình trần (x. Mc 14,50-52). Dầu vậy, Thánh Marcô không phải là một máy ghi âm diễn lại lời của Phêrô, ngài là tác giả ghi lại ký ức của Phêrô với bút pháp riêng. Ngài là người ít lời (673 câu so với 1.068 câu nơi Matthêu) và có giọng văn không chải chuốt.

Người ta có thể cho rằng Ngài không có đau khả năng viết văn cho duyên dáng. Nhưng với những khiếm khuyết này, Marcô lại tỏ ra rất chân thành, ngài đã ương ngạnh từ chối việc bỏ bớt những sự kiện vụng về hay là giải thích chúng. Chẳng hạn không thánh sử nào giấu giếm sự chậm hiểu của các thánh tông đồ, nhưng ở Marcô nhấn mạnh: “Lòng họ ra như chai lại” (Mc 6,51). Marcô cũng không che dấu tham vọng không thể tin nổi của họ (x. Mc 9,34). Chính Phêrô cũng rất thẳng thắn: “Ông không biết phải đáp ứng làm sao” (Mc 9,6). Có lẽ chứng cớ hùng hồn nhất nói lên sự lương thiện của Marcô là ngài đã liều tỏ ra mâu thuẫn với chính mình.

Chẳng hạn đối với ngài Chúa Giêsu là Con Thiên Chúa với ý nghĩa đầy đủ nhất của từ ngữ “vượt các thiên thần” (3,32), “có quyền tha tội” (2,10). Nhưng rồi ngài không ngần ngại viết: “Ở Nazareth Người đã không làm được phép lạ nào” (6,5). Ngài cũng không giấu giếm sự kiện bà con Chúa Giêsu nghi ngờ Người thiếu khôn ngoan (3,21) hay sự kiện Chúa Giêsu thất vọng với cây vả không trái (11,13). Những chi tiết loại này khiến cho tựa đề của Marcô được nguyên vẹn (Phúc Âm Chúa Giêsu Kitô Con Thiên Chúa) nhưng lại mang dáng vẻ khó hiểu vì ngài đã không thèm giấu giếm gì hết. Với một sử gia tài danh như vậy, chúng ta rất an tâm.

Tại Đền thờ Thánh Marcô, người ta nói có chôn dưới bàn thờ thánh nhân do các thương gia mang từ Alexandria về vào thế kỷ IX. Thánh sử được biểu trưng bằng hình con sư tử vì Phúc Âm của ngài mở dầu bằng tiếng nói oai hùng của Gioan Tẩy Giả từ trong sa mạc. Đọc Phúc Âm theo Thánh Marcô, chúng ta như có thể nghe tiếng nói thô sơ của thánh sử: “Đừng nhìn tôi, hãy nhìn Người”.