Chưa có khi nào Giáo hội Công giáo khắp
thế giới phải trải qua một Mùa Chay đặc biệt như năm nay. Trước sự bùng
phát và diễn tiến bất thường của cơn đại dịch virus Vũ Hán, nhịp sinh
hoạt của thế giới và của cả Giáo Hội cũng bị đảo lộn. Giáo Hội nhiều nơi
đã phải tuyên bố đình chỉ mọi Thánh lễ vì lý do an toàn và sức khoẻ
cộng đồng. Thế là rất nhiều tín hữu Công Giáo trong Mùa Chay này không
chỉ phải giữ chay trong việc ăn uống, mà còn phải “chay” cả Thánh Lễ,
“chay” cả những cuộc tĩnh tâm và những buổi hội họp đông người.
Dưới
ánh sáng của biến cố đại dịch mà cả nhân loại đang phải trải qua, chúng
ta cùng đọc lại ba lời mời gọi chính yếu của Mùa Chay là ăn chay, làm
việc bác ái, và cầu nguyện… Những lời khuyên này có vẻ đi ngược lại với
xu hướng hiện đại và những ước muốn của lòng người. Nhưng trong hoàn
cảnh hiện tại, cần suy niệm để thấy giá trị của những lời mời gọi ấy và
tầm quan trọng của việc hình thành những nét văn hoá mới cho con người.
Ăn chay - hãm mình
Chay
à? Nghe là đã thấy có vẻ nhạt nhạt rồi đấy! Có ai mà thích nhạt đâu!
Phải có gì đó mằn mặn thì mới hấp dẫn, mới ngon lành, mới có vị chứ,
phải không? Chả thế mà các MC nổi tiếng khi dẫn chương trình trước đám
đông khán giả cứ phải xen vào đó những câu chuyện có cả “chay” cả “mặn”
thì mới dễ hấp dẫn người nghe. Cũng vậy, trong nhiều gameshows ngày nay,
các vị khách mời phải biết nói chuyện đủ mặn thì mới được gọi là những
“vựa muối”, “siêu đáng yêu”, “siêu duyên dáng”… Chừng như con người càng
ngày càng thích “mặn”, nên dễ trở nên xa lạ với những lời kêu gọi của
chay tịnh.
Với người Công Giáo, “ăn chay” không chỉ đơn thuần
được hiểu theo nghĩa đen, kiểu như được ăn món gì và không được ăn món
gì, ngày nào thì phải ăn chay và ngày nào thì được ăn mặn… Ăn uống chỉ
là một trong những cách biểu hiện bề ngoài của việc thực hành khổ chế và
hãm mình. Tại sao phải hãm mình và khổ chế? Xin thưa: để giúp con người
lớn lên trong khả năng làm chủ bản thân và làm chủ chính mình ngang qua
việc làm chủ được những ham muốn, điều tiết được những đòi hỏi, hãm dẹp
được những cái bất trị trong chính mình. Mùa Chay giúp con người là
“người” hơn là “con”, nhờ đó có có thể ngày một nên thánh hơn nhờ biết
hướng đời mình trên nẻo đường lành thánh.
Như thế, việc ăn chay
của người Công giáo không chỉ xoay quanh chuyện ăn uống, mà còn liên
quan đến cách nói năng, cách suy nghĩ, cách sống. Mùa Chay giữa cơn đại
dịch là cơn hội tốt để nhắc nhở mọi người trở về, tập lại và điều chỉnh
lại từ những thói quen nhỏ nhặt của đời sống, nhất là thói quen nói
năng. Ai cũng biết rằng nguồn lây nhiễm chính của virus Vũ Hán là các
hạt nước bọt mang virus. Những hạt nước bọt này văng ra từ những người
hay nói. Càng có thói quen nói nhiều, nguy cơ lan truyền virus càng lớn.
Như thế, virus Vũ Hán là một lời nhắc nhở và cảnh cáo cho những người
mang nơi mình nhiều thói quen xấu trong việc ăn nói như ngồi lê đôi
mách, thích chém gió, thích nổ, thích cà kê cà khịa, thích hội họp ồn
ào… Mùa Chay năm nay mời gọi mọi người rút lui vào khoảng thinh lặng
nhiều hơn. Thinh lặng đúng nghĩa là vàng. Sự thinh lặng đáng giá bằng cả
sinh mạng của con người. Đi nhẹ, nói khẽ, cười duyên, bớt giao du tiếp
xúc bên ngoài khi không cần thiết, xây dựng văn hoá lịch sự và tôn trọng
nhau ở những chốn đông người, bỏ qua những cuộc cãi vả và tranh luận
không cần thiết… ấy là những nét đẹp cần có trong văn hoá Mùa Chay.
Làm việc bác ái và liên đới
Mùa
Chay kêu gọi con người trở về, không chỉ theo nghĩa biết ngước nhìn lên
Thiên Chúa, nhưng còn theo nghĩa biết nhìn sang chung quanh những người
anh chị em của mình, nhất là những người nghèo khổ khốn khó. Mùa Chay
dạy con người về đức bác ái ngang qua việc sống tình liên đới và trách
nhiệm.
Thánh Phaolô từng suy niệm về sự liên đới thế này: “Vì một
người mà tội lỗi đã thâm nhập vào thế gian, và tội lỗi gây nên sự chết.
Như thế, sự chết đã lan tràn tới mọi người bởi vì một người đã phạm
tội.” (Rm 5,12). Đã từng có không ít người phản đối lối suy niệm ấy và
tự hỏi: tại sao một người gây hoạ mà nhiều người phải gánh cùng? Tại sao
một người làm sai mà nhiều người phải chịu tội?
Cơn đại dịch nổ
ra, lây lan từ người này sang người khác, chỉ ra cho thấy quả thật con
người liên đới với nhau và chịu trách nhiệm về nhau nhiều hơn những gì
người ta từng tưởng nghĩ. Trong những ngày qua, đã có nhiều chuyện dở
khóc dở cười đến từ những người thiếu trách nhiệm và không có ý thức gì
về sự liên đới giữa người với người. Vì sợ, có những người tìm cách trốn
cách ly. Họ sợ cho mình, nhưng lại không nghĩ xa hơn được rằng trốn
tránh và chỉ nghĩ cho riêng mình chính là nguyên nhân làm cho bệnh dịch
lây lan nhanh chóng. Khi ích kỷ chỉ biết sống cho riêng mình, người ta
có nguy cơ trở thành nguồn gây hoạ cho vô số người khác, khởi đầu từ
những người thân yêu nhất của mình. Một người sai, nhưng nhiều người
phải gánh hậu quả là thế!
Mùa Chay giữa cơn đại dịch là cơ hội để
mỗi người Công Giáo sống đức bác ái Kitô giáo, theo nghĩa không chỉ
nghĩ cho riêng mình, nhưng còn biết nghĩ đến những người khác nữa. Ai
cũng sợ bị nhiễm bệnh, nhưng không vì chỉ sợ cho mình mà quên mất nghĩ
đến người khác. Văn hoá Mùa Chay dạy chúng ta không dành giật để tích
trữ cho riêng mình, khi sự tích trữ của mình là nguyên nhân làm cho
những người bên cạnh mình trở nên thiếu thốn. Văn hoá Mùa Chay dạy chúng
ta sống như một người có trách nhiệm, không giấu diếm khi thấy mình có
vấn đề. Bởi vì cách thế tốt nhất để vượt qua là chấp nhận để cho mình
được chăm sóc, để cho mình không trở thành nguồn cơn mang lại bệnh tật
và đau khổ cho người khác.
Cầu nguyện
Quan
trọng hơn hết trong văn hoá Mùa Chay là tinh thần cầu nguyện. Cầu
nguyện là trở về đặt mình trước mặt Thiên Chúa. Ấy là cơ hội cho con
người nhìn lại chính mình. Đứng trước cơn dịch, ai cũng hoang mang và lo
sợ. Thay vì chỉ là một phản ứng chóng qua, nỗi hoang mang và lo sợ ấy
nên là lời cảnh tỉnh giúp con người suy nghiệm và phản tỉnh về chính
thân phận của mình. Nhìn lại để thấy mình là ai trước một cơn đại dịch.
Nhìn lại để thấy giá trị mỏng manh của kiếp người. Nhìn lại để sống và
chiêm nghiệm lời mời gọi của Mùa Chay: Hỡi người, hãy nhớ mình là bụi
tro!
Cơn đại dịch làm cho mọi thứ bị đình trệ, mọi nhịp chuyển
động đều bị ngừng lại. Nhiều cửa khẩu đã bị đóng chặt. Nhiều quốc gia đã
tự cô lập để tập trung xử lý vấn đề của chính mình. Như có một nút chặn
được đặt vào giữa nhịp sống quay cuồng vội vã của cả thế giới hiện đại…
Chắc chắn việc đóng cửa như thế sẽ mang đến nhiều thiệt thòi và bất
tiện cho mọi người. Nhưng chắc chắn sự chậm lại của nhịp sống cũng là cơ
hội để mọi người quay trở về trong thinh lặng nội tâm và kín múc sức
mạnh từ niềm tin của mình. Cần tĩnh và lặng nhiều hơn để có thể nghe
được tiếng Chúa. Cần bình an và phó thác nhiều hơn để có thể học được
điều Chúa muốn dạy dỗ. Thay vì hoang mang và phản ứng theo số đông, mỗi
người Công giáo đều được mời gọi trở nên một người chứng về lòng tin, về
sự bình an nội tâm, về mẫu gương sống tốt và sống đẹp.
Khi có
khả năng hướng về Thiên Chúa, con người cũng sẽ có khả năng hướng về
nhau nhiều hơn. Rồi cơn đại dịch sẽ qua đi. Còn đọng lại sẽ là những
thói quen tốt và những nét văn hoá đẹp được hình thành ngang qua biến cố
này. Những lo lắng cố công chiến đấu với bệnh dịch sẽ không ra vô ích,
nếu chúng ta học được nhiều bài học để lớn lên trong lối sống văn minh
và trưởng thành hơn trong đời sống đức tin Kitô giáo của mình.