TT (Denver Newsroom, 22/4/2021, CNA, Jonah McKeown) - Giáo hội Công giáo rõ ràng trong giáo huấn của mình về thời điểm bắt đầu sự sống: lúc thụ thai. Về cái chết - được mô tả là "sự kết thúc cuộc hành hương trần thế của con người" - Giáo hội dạy trong Giáo lý của Giáo hội Công giáo rằng "cuộc sống được thay đổi, không phải là kết thúc"; rằng cái chết đại diện cho khoảnh khắc "sự tách rời của linh hồn khỏi thể xác".
Mặc dù thời điểm con người thụ thai - bắt đầu cuộc sống - được hiểu rõ và quan sát từ quan điểm khoa học, nhưng thời điểm chính xác của cái chết có thể khó xác định hơn. Điều này đặc biệt đúng nhờ nhiều dạng công nghệ hiện đại khác nhau như máy thở, giúp các bác sĩ có thể tuyên bố bệnh nhân đã chết dựa trên tình trạng não của họ, ngay cả khi cơ thể của họ dường như vẫn còn sống, qua quan sát bằng mắt thường.
Chết não, còn được gọi là chết theo tiêu chí thần kinh, là hành vi tuyên bố một người đã chết dựa trên sự mất chức năng của não, thay vì ngừng hoạt động của tim và nhịp thở.
Ngày nay, chết não là một tiêu chuẩn thường được chấp nhận để tuyên bố một người đã chết. Theo hướng dẫn năm 1981 của Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ, chết não kéo theo "sự ngừng không thể đảo ngược của tất cả các chức năng của toàn bộ não".
Hầu hết mọi người dường như không cần nghĩ đến cái chết não cho đến khi nó ảnh hưởng đến người thân của mình - nhưng trên phạm vi toàn quốc, hiện tượng này phổ biến hơn người ta tưởng. Ước tính có khoảng 42 người được tuyên bố là chết não trên khắp nước Mỹ mỗi ngày.
Vấn đề phức tạp bởi thực tế của cấy ghép nội tạng. Ngày nay, những người hiến tặng chết não là nguồn chính để cấy ghép nội tạng. Các cơ quan như tim, phổi, và tuyến tuỵ có thể - và được - thu hoạch từ những người hiến tặng chết não càng gần thời điểm chết càng tốt. Cơ thể của những người hiến tặng đôi khi được cho thuốc giảm đau để ngăn chặn các cử động không tự chủ bắt nguồn từ tuỷ sống.
Người Công giáo nên làm gì về điều này
Thuật ngữ "chết não" không được tìm thấy trong Giáo lý của Giáo hội Công giáo. Nhưng các tuyên bố từ các giáo hoàng và từ Vatican đã nói rõ rằng, nếu được chẩn đoán đúng cách, việc ngừng hoàn toàn và không thể phục hồi của tất cả các chức năng não là một cách hợp lệ để đánh giá một cách chắc chắn về mặt đạo đức rằng một người đã chết.
Thánh Gioan Phaolô II đã nói rằng sự chắc chắn về mặt đạo đức "được coi là cơ sở cần thiết và đủ cho một đường lối hành động đúng đắn về mặt đạo đức".
Các bác sĩ và nhà đạo đức học Công giáo ngày nay phần lớn nhắc lại Vatican khi tuyên bố rằng chết não, khi được chẩn đoán chính xác, không phải là một "loại" chết; nó chỉ đơn giản là cái chết, chấm hết. Tuy nhiên, chết não vẫn là một chủ đề được tranh luận sôi nổi giữa một số chuyên gia y tế và nhà đạo đức học Công giáo.
Một bác sĩ Công giáo nói với CNA rằng ông lo ngại những thay đổi được đề xuất đối với luật của Hoa Kỳ liên quan đến chết não có thể giúp các bác sĩ chẩn đoán dễ dàng hơn và do đó có thể loại bỏ một số nghiêm ngặt mà Giáo hội yêu cầu đối với sự chắc chắn về mặt đạo đức đối với chết não.
Chết não là gì
Uỷ ban Đặc nhiệm của Trường Y Harvard đã đưa ra khái niệm "chết não" vào tháng 8 năm 1968 - chưa đầy một năm sau ca ghép tim thành công đầu tiên, được thực hiện ở Nam Phi vào tháng 12 năm 1967. Tài liệu của uỷ ban Harvard đã đưa ra ý tưởng rằng ngoài việc sử dụng "ngừng không thể đảo ngược" chức năng hô hấp của tim làm tiêu chí tử vong, các bác sĩ cũng có thể sử dụng chức năng não ngừng không thể đảo ngược để xác định cái chết.
Mặc dù các tiêu chuẩn pháp lý để xác định chết não khác nhau giữa các quốc gia, nhưng ở Hoa Kỳ, luật liên quan đến chết não là Đạo luật Thống nhất về Xác định Tử vong. UDDA, được thông qua vào năm 1981, tuyên bố rằng một cá nhân đã duy trì "sự ngừng không thể phục hồi của tất cả các chức năng của toàn bộ não, bao gồm cả thân não, là đã chết".
Tất cả 50 tiểu bang đã thông qua UDDA thành luật của riêng họ, với một vài biến thể trong ngôn ngữ được sử dụng. Bang New Jersey cho phép gia đình hoặc người được uỷ quyền của một bệnh nhân được tuyên bố là đã chết não phản đối chẩn đoán vì lý do tôn giáo. UDDA để lại "các xét nghiệm chẩn đoán và quy trình y tế được chấp nhận" để xác định chết não cho "ngành y tế", nói rằng các bác sĩ vẫn "tự do xây dựng các phương pháp y tế được chấp nhận và sử dụng kiến thức y sinh học, xét nghiệm chẩn đoán và thiết bị mới". Nhưng trên hết, đạo luật quy định rằng việc xác định cái chết "phải được thực hiện theo các tiêu chuẩn y tế được chấp nhận".
Trong một trường hợp minh hoạ vào tháng 2 năm 2020, cậu bé Midrar Ali 4 tháng tuổi đã bị ngắt kết nối với máy thở sau khi các thẩm phán đồng ý với các bác sĩ rằng thân não của cậu bé đã chết. "Chết thân não" không được chấp nhận để chẩn đoán là tử vong ở nhiều nơi trên thế giới, kể cả ở Hoa Kỳ.
Những thay đổi nào đã được đề xuất
Trong một bài báo ngày 21 tháng 1 năm 2020 được xuất bản trong Biên niên sử về Y học Nội khoa, một bác sĩ y khoa và hai học giả pháp lý đã đề xuất một số sửa đổi đối với UDDA. Những thay đổi được đề xuất đối với UDDA sẽ đưa luật phù hợp với hướng dẫn chẩn đoán chết não do Hiệp hội Thần kinh học Hoa Kỳ đưa ra vào năm 2010.
Để đạt được mục đích đó, các tác giả đề xuất sửa đổi câu trong UDDA yêu cầu "ngừng không thể đảo ngược tất cả các chức năng của toàn bộ não", đáng chú ý nhất là xoá từ "tất cả". Phiên bản sửa đổi mà các tác giả đề xuất sẽ có nội dung: "Sự ngừng không thể đảo ngược các chức năng của toàn bộ não, bao gồm cả thân não, dẫn đến hôn mê không phản ứng với mất khả năng nhận thức, rối loạn vận động thân não và không có khả năng thở tự nhiên."
Các tác giả tuyên bố rằng chức năng nội tiết tố, liên quan đến phần não được gọi là vùng dưới đồi cũng như tuyến yên, không nằm trong "tiêu chuẩn y tế được chấp nhận" về chết não. Đề xuất của các tác giả để khắc phục sự chênh lệch này là thêm "ngoại trừ chức năng nội tiết tố" vào yêu cầu "toàn bộ não" của UDDA. Điều này rất quan trọng vì trong một số trường hợp chết não cao, bệnh nhân được tuyên bố là chết não có biểu hiện thay đổi theo thời gian liên quan đến tuổi dậy thì.
Loại trừ chức năng nội tiết tố khỏi định nghĩa về chết não sẽ loại bỏ khả năng khởi kiện từ gia đình hoặc người uỷ thác của những bệnh nhân tiếp tục phát triển mặc dù đã được tuyên bố là chết não. Cuối cùng, các sửa đổi được đề xuất sẽ loại bỏ mọi nhu cầu bác sĩ phải có được sự đồng ý của các thành viên trong gia đình bệnh nhân trước khi thực hiện các xét nghiệm chết não. Các xét nghiệm này có thể bao gồm xét nghiệm ngừng thở, theo đó bệnh nhân được đưa ra khỏi máy thở trong vài phút để xem họ có khả năng tự thở hay không.
Một trong những lý do cho những thay đổi được đề xuất, các tác giả viết, là vì sự nhầm lẫn rõ ràng về những gì tạo thành "tiêu chuẩn y tế được chấp nhận" để tuyên bố một bệnh nhân chết não. Các tác giả đã nêu bật một trường hợp ở Nevada, theo đó Aden Hailu, một sinh viên 20 tuổi, được tuyên bố là chết não vào năm 2015, một chẩn đoán mà cha cô đã tranh cãi.
Toà án tối cao của tiểu bang đã ra phán quyết vào năm 2017 rằng không rõ rằng bệnh viện, sử dụng tiêu chí AAN, đã sử dụng "tiêu chuẩn y tế được chấp nhận" trong việc công bố chẩn đoán, cho thấy rằng tiêu chí AAN có thể không đáp ứng yêu cầu "toàn bộ não" của UDDA. Điều này là do các hướng dẫn của AAN - được cập nhật lần cuối vào năm 2010 - không bắt buộc các xét nghiệm để ngừng hoàn toàn chức năng não ngoài những gì có thể được chẩn đoán tại giường bệnh, chẳng hạn như điện não đồ.
Để phản ứng lại việc Nevada phán quyết AAN, cùng với một số tổ chức y tế khác, đã vội vã công khai bảo vệ các hướng dẫn của mình. Cơ quan lập pháp Nevada kể từ đó đã hệ thống hóa các tiêu chí AAN như là "tiêu chuẩn y tế được chấp nhận" để tuyên bố chết não trong tiểu bang, tiểu bang đầu tiên làm như vậy. Các tác giả cho rằng tất cả các bang khác cũng nên làm như vậy.
Giáo hội Công giáo đã nói gì về chết não
Trong bài diễn văn ngày 29 tháng 8 năm 2000, trước Đại hội Quốc tế của Hiệp hội Cấy ghép, Thánh Gioan Phaolô II đã đề cập đến khái niệm chết não. Ngài nói rằng "sự ngừng hoàn toàn và không thể đảo ngược của tất cả các hoạt động của não... nếu được áp dụng một cách chặt chẽ, dường như không mâu thuẫn với các yếu tố thiết yếu của một nền nhân học lành mạnh".
Năm 2008, Học viện Khoa học Giáo hoàng tuyên bố rằng "chết não..." là "cái chết", và "một cái gì đó thiết yếu phân biệt chết não với tất cả các loại rối loạn chức năng não nghiêm trọng khác bao gồm thay đổi ý thức (ví dụ, hôn mê, trạng thái thực vật và trạng thái ý thức tối thiểu)". Học viện cho biết thêm: "Nếu các tiêu chí về chết não không được đáp ứng, rào cản giữa sự sống và cái chết không được vượt qua, thì chấn thương não có thể nghiêm trọng và không thể phục hồi đến đâu."
Jozef Zalot, một nhà đạo đức của Trung tâm Đạo đức Sinh học Công giáo Quốc gia, nói với CNA rằng nếu các hướng dẫn được chấp nhận để xác định chết não được áp dụng chặt chẽ, thì có thể xác định một cách "chắc chắn về mặt đạo đức" rằng một người đã chết. Zalot đã chỉ vào câu hỏi thường gặp từ NCBC về vấn đề này.
"Giáo hội Công giáo trông đợi cộng đồng y tế để xác định các dấu hiệu sinh học cho thấy một cách chắc chắn về mặt đạo đức rằng sự kiện này đã xảy ra. Trong những năm gần đây, nghiên cứu y tế đã chỉ ra rằng việc mất chức năng não không thể phục hồi cung cấp một dấu hiệu chắc chắn rằng cái chết đã xảy ra", NCBC cho biết.
Hội đồng Giám mục Công giáo Hoa Kỳ, trong Chỉ thị Đạo đức và Tôn giáo năm 2018 dành cho Dịch vụ Chăm sóc Sức khoẻ Công giáo, tuyên bố rằng "việc xác định cái chết nên được thực hiện bởi bác sĩ hoặc cơ quan y tế có thẩm quyền phù hợp với các tiêu chí khoa học có trách nhiệm và được chấp nhận phổ biến".
Tiến sĩ Barbara Golder, một bác sĩ y khoa và luật sư của Hiệp hội Y khoa Công giáo, nhấn mạnh rằng người Công giáo không có nghĩa vụ phải tiếp tục chăm sóc vô ích. Cô ấy nói với CNA rằng nói chung, trong hầu hết các tình huống, chẩn đoán chết não vừa "đáng tin cậy và hợp lý" khi nó được sử dụng để xác định xem có nên ngừng chăm sóc, chẳng hạn như máy thở, cho bệnh nhân hay không. Tuy nhiên, Golder lưu ý rằng thực tế của chẩn đoán chết não có thể khiến các bác sĩ, thành viên gia đình và những người quan sát cảm thấy lo lắng.
Điều này chủ yếu là do chết não thường không "giống" cái chết, vì một bệnh nhân được tuyên bố là chết não có thể vẫn còn thở, biểu hiện các chức năng không tự chủ như đổ mồ hôi, và thậm chí có thể tăng trưởng và phát triển.
Nhà đạo đức học Harvard Robert Truog, người không tin rằng chết não nhất thiết phải đại diện cho cái chết sinh học, đã lưu ý: "Trong một số trường hợp - đặc biệt liên quan đến trẻ em và thanh niên khoẻ mạnh - những bệnh nhân được chẩn đoán là chết não thực sự có thể sống sót về mặt sinh học nhiều năm, miễn là họ nhận được hỗ trợ sự sống cơ bản như thở máy và cho ăn bằng ống." Cơ thể của những bệnh nhân chết não đôi khi được tiêm thuốc mê trong khi mổ lấy nội tạng và có thể biểu hiện những cử động không chủ ý.
Học viện Khoa học Giáo hoàng đã giải quyết vấn đề này trong bài báo năm 2008 nói rằng "máy thở chứ không phải cá nhân, duy trì một cách giả tạo vẻ ngoài tràn đầy sức sống của cơ thể. Như vậy, trong tình trạng chết não, cái gọi là sự sống của các bộ phận trong cơ thể là 'sự sống nhân tạo' chứ không phải sự sống tự nhiên. Về bản chất, một công cụ nhân tạo đã trở thành nguyên nhân chính của một 'cuộc sống' phi tự nhiên như vậy. Bằng cách này, cái chết được nguỵ trang hoặc che đậy bằng cách sử dụng công cụ nhân tạo".
NCBC đồng ý, tuyên bố rằng mặc dù mất hoàn toàn chức năng não, "sự hỗ trợ nhân tạo có thể khiến nạn nhân trông sống động bằng mắt thường và khi chạm vào". Các phương tiện truyền thông, khi đưa tin về các trường hợp chết não, thường tập trung vào thực tế này.
Một trường hợp được công bố rộng rãi là Jahi McMath, một cô gái 13 tuổi ở California, vào tháng 12 năm 2013 đã bị xuất huyết não sau biến chứng sau phẫu thuật cắt amidan thông thường. Năm bác sĩ - hai tại Bệnh viện Nhi đồng Oakland và ba bác sĩ độc lập do gia đình yêu cầu - tuyên bố McMath đã chết não dựa trên các xét nghiệm cho thấy không có lưu lượng máu đến não và không có dấu hiệu hoạt động điện sau khi thực hiện điện não đồ.
Gia đình của McMath đã tranh cãi về chẩn đoán và vào tháng 1 năm 2014, bệnh viện đã trả tự do cho cô. Gia đình của cô gái đã đưa cô đến một địa điểm không được tiết lộ - được cho là ở New Jersey - để điều trị, nơi mà gia đình khẳng định, McMath tiếp tục sống và phát triển với sự trợ giúp của một ống nuôi. Các video được đăng trực tuyến cho thấy McMath thỉnh thoảng có biểu hiện cử động, chẳng hạn như co giật bàn chân. Vào tháng 6 năm 2018, gia đình của McMath nói rằng cậu thiếu niên đã chết, với lý do "các biến chứng liên quan đến suy gan".
NCBC trước đây đã nói rằng trong trường hợp bệnh nhân được tuyên bố là chết não cuối cùng đã hồi phục hoặc cải thiện cho thấy chẩn đoán không chính xác về chết não ngay từ đầu.
Cha Tad Pacholczyk, giám đốc giáo dục của trung tâm, trong một tờ thông tin năm 2005, cho biết: "Những câu chuyện về những người tiếp tục thở máy trong nhiều tháng hoặc nhiều năm sau khi được tuyên bố là chết não cho thấy sự thất bại trong việc áp dụng các xét nghiệm và tiêu chí xác định chết não với sự chú ý và nghiêm ngặt thích hợp... Nói cách khác, ai đó có thể đã cắt một số góc khuất trong việc thực hiện xét nghiệm và chẩn đoán."
Tại sao người Công giáo nên quan tâm đến những thay đổi UDDA được đề xuất
Zalot cho biết mặc dù về nguyên tắc có các hướng dẫn thống nhất là một điều tốt, nhưng cần đặt câu hỏi liệu các hướng dẫn AAN, như được đề xuất bởi các tác giả của các bản sửa đổi, có phải là những hướng dẫn tốt nhất để sử dụng hay không. Zalot cho biết, các thay đổi được đề xuất đối với UDDA dường như nhằm chống lại sự xác nhận đạo đức rằng một người đã chết bằng cách thực hiện một số xét nghiệm xác nhận không cần thiết. Ông nói: "Nó chắc chắn mang lại sự xuất hiện của các góc khuất."
Joseph Eble, một bác sĩ hành nghề tư nhân và Chủ tịch Hiệp hội Y khoa Công giáo Tulsa, nói với CNA rằng ông lo lắng rằng việc thay đổi bất cứ điều gì ít hơn so với các tiêu chuẩn khắt khe nhất để chẩn đoán chết não có thể khiến người Công giáo khó chắc chắn về mặt đạo đức rằng một người trên thực tế đã chết.
Mặc dù các hướng dẫn của AAN thừa nhận rằng chẩn đoán chết não rất phức tạp và chỉ nên được thực hiện bởi bác sĩ có kỹ năng và kinh nghiệm đáng kể, các hướng dẫn cũng nêu rõ rằng các xét nghiệm như điện não đồ không cần thiết để chẩn đoán chết não.
Eble nói: "Hướng dẫn AAN chỉ yêu cầu xét nghiệm lâm sàng tại giường bệnh của bệnh nhân để xác định chết não, mặc dù xét nghiệm tiên tiến hơn có thể tiết lộ chức năng não dai dẳng mà xét nghiệm tại giường bệnh có thể bỏ sót." Eble cho biết ông lo lắng rằng việc đưa ra các xét nghiệm như vậy là tuỳ chọn theo luật sẽ giúp các bác sĩ chẩn đoán chết não dễ dàng hơn ở những bệnh nhân có cơ hội hồi phục nếu nội tạng của họ không được thu hoạch và họ có thêm thời gian.
Trong bài diễn văn năm 2000, Thánh Gioan Phaolô II nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chỉ lấy nội tạng từ những người đã chết. Bài phát biểu của giáo hoàng được xây dựng dựa trên văn bản của ngài trong bản tóm tắt Thông điệp Evangelium năm 1995, trong đó ngài chỉ trích bất kỳ thực hành nào theo đó "nội tạng bị loại bỏ mà không tôn trọng các tiêu chí khách quan và đầy đủ để xác minh cái chết của người hiến tặng", gọi một thực hành như vậy là một hình thức "vặt lông... an tử".
Một lần nữa, vấn đề cấy ghép nội tạng, vốn là một ngành kinh doanh béo bở, lại làm phức tạp thêm vấn đề.
Theo Uỷ ban Giám sát và Cải cách Hạ viện Hoa Kỳ, đã khởi động một cuộc điều tra về tham nhũng trong ngành cấy ghép nội tạng vào tháng 12 năm 2020, nhiều quốc gia trong số 58 tổ chức thu mua nội tạng đã thể hiện các vấn đề như lãng phí, "lương cao cắt cổ" và vận động hành lang chống lại cải cách.
Mặc dù việc hiến tặng và chấp nhận nội tạng được cho phép và thậm chí đáng khen ngợi đối với người Công giáo, nhưng cần phải cẩn thận để đảm bảo rằng bệnh nhân trên thực tế đã chết.
NCBC tuyên bố rằng người Công giáo có thể chấp nhận việc nhận nội tạng cấy ghép từ những người hiến tặng chết não, miễn là có sự chắc chắn về mặt đạo đức rằng chẩn đoán đã được thực hiện một cách "nghiêm ngặt". 'Nó thực sự quan trọng' Eble cho biết ông hy vọng những người Công giáo sẽ xem xét cẩn thận chủ đề chết não.
"Sẽ là hữu ích nhất nếu Hội đồng Giám mục Công giáo Hoa Kỳ, và cuối cùng là Huấn quyền, có thể đưa ra lời giải thích rõ ràng về Bài diễn văn đó dựa trên một nghiên cứu kỹ lưỡng về các khía cạnh y tế về Chết Não (BD - Brain Dead) (đặc biệt là các hướng dẫn của AAN) dựa trên những điều cần thiết về các yếu tố nhân học của Giáo hội. Việc làm rõ như vậy sẽ giúp xóa tan sự nhầm lẫn giữa những người Công giáo về BD", Eble đã viết cùng với Tiến sĩ Doyen Nguyễn trong một bài báo vào tháng Ba cho Tạp chí Homiletic và Pastoral Review.
Golder lưu ý rằng việc đưa ra quyết định ngừng điều trị và để bệnh tự khỏi - cho dù bệnh nhân đã được tuyên bố là đã chết não hay chưa - không bao giờ là dễ dàng, và cần được thực hiện với sự cộng tác chặt chẽ của một bác sĩ đáng tin cậy, cô nói. "Đừng ngại khi yêu cầu ai đó giúp hướng dẫn và diễn giải. Nó thực sự quan trọng... Yêu cầu bác sĩ giải thích cách thức hoạt động của quá trình [tuyên bố chết não], vì những nơi khác nhau có những giao thức khác nhau. Không có câu hỏi "ngớ ngẩn" nào cả - hãy hỏi bất cứ điều gì bạn nghĩ đến."
Các gia đình Công giáo nên hiểu rằng hầu hết các bác sĩ đang cố gắng hết sức có thể để chẩn đoán cái chết. Phần còn lại nằm trong tay Chúa.