Lúc 10 giờ sáng Chúa Nhật ngày 17/11, Đức Thánh Cha đã cử hành Thánh lễ tại Đền thờ Thánh Phêrô nhân Ngày Thế giới Người nghèo lần thứ 8 cùng với rất đông các tín hữu tham dự, với các bài đọc Sách Thánh của Chúa Nhật tuần 33 thường niên, trong đó Chúa nói với các môn đệ về ngày Chúa quan lâm. Và “bấy giờ thiên hạ sẽ thấy Con Người đầy quyền năng và vinh quang ngự trong đám mây mà đến”.
Bài giảng của Đức Thánh Cha
Những lời chúng ta vừa nghe có thể khơi dậy trong chúng ta cảm giác muộn phiền; thực ra, những lời ấy là một lời loan báo tuyệt vời về hy vọng. Thật vậy, một mặt Chúa Giêsu mô tả tâm trạng của những người đã chứng kiến sự tàn phá thành Giêrusalem và nghĩ rằng đã đến thời tận thế, nhưng đồng thời Người lại công bố một điều lạ thường: chính vào giờ tối tăm và hoang tàn, đúng lúc mọi thứ tưởng chừng như sụp đổ thì Chúa đến, Chúa đến gần, Chúa tập họp chúng ta lại để cứu chúng ta.
Chúa Giêsu mời gọi chúng ta có một cái nhìn sắc bén hơn, với đôi mắt có khả năng “đọc được bên trong” các biến cố lịch sử, khám phá ra rằng, ngay cả trong nỗi thống khổ của tâm hồn và thời đại chúng ta, thì một niềm hy vọng không gì lay chuyển được vẫn toả sáng. Vì vậy, trong Ngày Thế giới Người nghèo này, chúng ta hãy chú ý đến hai thực tại này: nỗi thống khổ và niềm hy vọng, vốn luôn thách thức nhau diện đối diện trong tâm hồn chúng ta.
Trước hết là nỗi thống khổ. Đây là một cảm nhận phổ biến trong thời đại chúng ta, nơi truyền thông xã hội khuếch đại các vấn đề và vết thương, khiến thế giới trở nên bất an hơn và tương lai trở nên bất định hơn. Ngay cả Tin Mừng hôm nay cũng mở đầu bằng một bức tranh phóng chiếu nỗi đau khổ của con người vào vũ trụ, bằng ngôn ngữ khải huyền: “Mặt trời sẽ ra tối tăm, mặt trăng không còn chiếu sáng, các ngôi sao từ trên trời sa xuống và các quyền lực trên trời bị lay chuyển” (Mc 13,24-25).
Nếu ánh mắt của chúng ta chỉ dừng lại ở tin tức về sự kiện thì nỗi thống khổ sẽ xâm chiếm chúng ta. Quả thực, ngay cả ngày nay, chúng ta thấy mặt trời tối sầm và mặt trăng tắt hẳn, chúng ta thấy nạn đói và túng quẫn đè nặng trên rất nhiều anh chị em không có gì để ăn, chúng ta thấy sự khủng khiếp của chiến tranh và những cái chết vô tội; và trước viễn cảnh này, chúng ta có nguy cơ chìm vào chán nản và không nhận ra sự hiện diện của Thiên Chúa trong thảm kịch của lịch sử. Vì vậy, chúng ta tự kết án mình vào tình trạng bất lực; chúng ta thấy sự bất công đang gia tăng xung quanh chúng ta, gây ra nỗi đau cho người nghèo, nhưng chúng ta lại hòa mình vào dòng chảy cam chịu của những người, vì sự thoải mái hoặc lười biếng, đã nghĩ rằng “thế giới là như thế” và “tôi cũng chẳng làm gì được”. Khi đó, ngay cả đức tin Kitô giáo cũng bị giảm xuống thành một lòng sùng kính vô hại, không làm xáo trộn các quyền lực của thế giới này và cũng chẳng có một dấn thân cụ thể nào đối với lòng bác ái. Và trong khi một phần thế giới bị buộc phải sống trong những khu ổ chuột của lịch sử, trong khi sự bất bình đẳng gia tăng và nền kinh tế vẫn luôn trừng phạt những người yếu thế nhất, trong khi xã hội hết mình chạy theo việc tôn thờ tiền bạc và tiêu dùng, thì điều xảy ra là người nghèo và những người bị loại trừ không thể làm gì khác hơn là tiếp tục chờ đợi (xem Tông huấn Evangelii Gaudium, 54).
Chúa thắp nên niềm hy vọng
Nhưng ở đây, Chúa Giêsu, giữa bức tranh khải huyền đó, đã thắp lên niềm hy vọng. Người mở ra chân trời, mở rộng cái nhìn của chúng ta để chúng ta học cách nhìn thấy, ngay cả trong sự bấp bênh và đau đớn của thế giới, thì sự hiện diện của tình yêu Thiên Chúa gần bên, không bỏ rơi chúng ta, hành động vì ơn cứu rỗi của chúng ta. Thực ra, khi mặt trời tối sầm, mặt trăng ngừng chiếu sáng và các ngôi sao từ trời rơi xuống, Tin Mừng nói, họ sẽ thấy Con Người đầy quyền năng và vinh quang ngự trong đám mây mà đến”. Và Người “sẽ tập họp những kẻ được Người tuyển chọn từ bốn phương về, từ đầu mặt đất cho đến cuối chân trời” (c. 26-27).
Với những lời này, trước hết Chúa Giêsu muốn ám chỉ đến cái chết của Người sẽ diễn ra ngay sau đó. Thật vậy, trên đồi Can-vê, mặt trời sẽ tối tăm và bóng tối sẽ bao trùm thế giới; nhưng ngay lúc đó, Con Người sẽ ngự trên mây mà đến, vì quyền năng phục sinh của Người sẽ phá tan xiềng xích của sự chết, và sự sống đời đời của Thiên Chúa sẽ trỗi dậy từ bóng tối và một thế giới mới sẽ được sinh ra từ đống đổ nát của một lịch sử bị tổn thương bởi sự ác.
Anh chị em thân mến, đây là niềm hy vọng mà Chúa Giêsu muốn ban cho chúng ta. Và Người cũng thực hiện điều đó bằng một hình ảnh rất đẹp. Người nói: hãy nhìn cây vả bởi vì “khi cành nó xanh tươi và đâm chồi nảy lộc, thì anh em biết là mùa hè đã đến gần” (c. 28). Tương tự như vậy, chúng ta cũng được mời gọi đọc các hoàn cảnh lịch sử trần thế của chúng ta: nơi dường như chỉ có sự bất công, đau khổ và nghèo đói, chính trong thời điểm bi thảm đó, Chúa đến gần để giải thoát chúng ta khỏi cảnh nô lệ và làm toả sáng sự sống (xem câu 29). Người trở nên gần gũi bằng sự gần gũi Kitô giáo của chúng ta, với tình huynh đệ Kitô giáo của chúng ta. Không phải là ném một đồng xu vào tay người đang cần được giúp đỡ. Tôi hỏi hai điều khi anh chị em bố thí: “Anh chị em chạm vào tay người khác hay vứt đồng xu mà không chạm vào họ? Anh chị em nhìn vào mắt người được giúp đỡ hay nhìn đi chỗ khác?”.
Chính chúng ta, những môn đệ của Người, nhờ Chúa Thánh Thần mới có thể gieo rắc niềm hy vọng này cho thế giới. Chúng ta là những người có thể và phải thắp lên ngọn đèn công lý và tình liên đới trong khi bóng tối của một thế giới khép kín đang bao phủ dày đặc (xem Enc. Fratelli tutti, 9-55). Chính chúng ta là những người được ân sủng của Người chiếu sáng, chính cuộc sống của chúng ta thấm đượm lòng thương xót và bác ái trở thành dấu chỉ sự hiện diện của Chúa, luôn gần gũi với nỗi đau khổ của người nghèo, để xoa dịu vết thương của họ và thay đổi số phận của họ.
Anh chị em thân mến, chúng ta đừng quên: niềm hy vọng Kitô giáo, được nên trọn nơi Chúa Giêsu và được thể hiện trong Vương quốc của Người, cần đến chúng ta và sự dấn thân của chúng ta, cần một đức tin hành động trong đức ái, cần những Kitô hữu không ngoảnh mặt làm ngơ.
Một ví dụ cụ thể
Đức Thánh Cha kể một câu chuyện: “Tôi nhìn thấy một bức ảnh do một người Roma chụp: vào mùa đông lạnh, một cặp vợ chồng đứng tuổi rời khỏi một nhà hàng; người phụ nữ ăn mặc kỹ lưỡng với áo da và người đàn ông cũng vậy. Trước cửa có một bà nghèo ngồi dưới đất xin ăn, cả hai người đều nhìn lơ về hướng khác... Chuyện này xảy ra hàng ngày. Chúng ta hãy tự hỏi: tôi có nhìn lơ đi hướng khác khi nhìn thấy cảnh nghèo khó, những nhu cầu, nỗi đau của người khác không? Một nhà thần học thế kỷ 20 nói rằng đức tin Kitô giáo phải tạo ra trong chúng ta “một nền thần bí với đôi mắt mở rộng”, không phải là một nền linh đạo trốn tránh thế gian mà - trái lại - một đức tin mở mắt chúng ta trước những đau khổ của thế giới và nỗi bất hạnh của người nghèo, để thể hiện cùng lòng thương xót của Chúa Kitô. Tôi có cảm thấy có cùng một lòng thương xót như Chúa đối với người nghèo không, đối với những người không có việc làm, không có gì để ăn, những người bị gạt ra ngoài lề xã hội không? Và chúng ta không chỉ phải nhìn vào những vấn đề lớn của tình trạng nghèo đói toàn cầu, mà còn phải nhìn vào những điều nhỏ nhặt mà tất cả chúng ta có thể làm hàng ngày với lối sống của mình, với sự quan tâm và chăm sóc đến môi trường nơi chúng ta đang sống, với sự kiên trì tìm kiếm công lý, với sự chia sẻ của cải của chúng ta với những người nghèo hơn, với những dấn thân chính trị và xã hội nhằm cải thiện thực tế xung quanh chúng ta. Đối với chúng ta, đó có thể là chuyện nhỏ, nhưng điều bé nhỏ của chúng ta sẽ như những mầm non đầu tiên nhú lên trên cây vả, điều bé nhỏ của chúng ta sẽ là báo hiệu cho mùa hè đang đến gần”.
Giáo hội trở nên chính mình qua phục vụ
Anh chị em thân mến, nhân Ngày Thế giới Người nghèo này, tôi muốn nhớ lại lời cảnh báo của Đức Hồng Y Martini. Ngài nói rằng chúng ta phải cẩn thận khi nghĩ rằng trước tiên phải có Giáo hội, vốn đã vững chắc, và sau đó là những người nghèo mà chúng ta chọn để chăm sóc. Thực ra, chúng ta trở thành Giáo hội của Chúa Giêsu trong mức độ chúng ta phục vụ người nghèo, bởi vì chỉ bằng cách này “Giáo hội mới ‘trở nên’ chính mình, nghĩa là Giáo hội trở nên một ngôi nhà rộng mở cho tất cả mọi người, một nơi của lòng thương xót của Thiên Chúa đối với cuộc sống của mọi người” (C.M. MARTINI, Thành phố không có tường thành. Các thư và bài phát biểu gửi giáo phận 1984, Bologna 1985, 350).
Tôi nói điều đó với Giáo hội, tôi nói điều đó với các Chính phủ, và các Tổ chức quốc tế, tôi nói điều đó với mỗi người và mọi người: xin vui lòng, chúng ta đừng quên người nghèo.
Vatican News