Lẽ ra Tông hiến mới về Giáo triều Roma sẽ được công bố vào dịp Phục Sinh tới đây, nhưng chắc chắn lại bị hoãn lại, phần nào cũng vì đại dịch Covid-19 và có những lý do khác.
Chúa Nhật 14/3/2021 là ngày đầu tiên trong năm thứ 9 Triều đại Giáo hoàng của Đức Thánh Cha Phanxicô. Ngay từ khi mới được bầu làm chủ chăn Giáo Hội hoàn vũ, ngài đã xúc tiến công trình cải tổ Giáo triều như đã được Hồng y đoàn đề nghị trong những ngày nhóm công nghị trước khi bầu Giáo hoàng mới. Thực vậy, chỉ 1 tháng sau khi được bầu làm Giáo hoàng, ngài đã thiết lập Hội đồng Hồng y Cố vấn, gồm 8 vị từ 5 châu, để giúp ngài cải tổ Giáo triều Roma và đề ra những thay đổi khác trong Giáo Hội hoàn vũ.
Hội đồng Hồng y Cố vấn
Hội đồng này sau đó có thêm 1 thành viên là Đức Hồng y Pietro Parolin, Quốc vụ khanh Toà Thánh. Rồi tiếp đó còn 6 vị sau khi 3 vị về hưu, và hiện nay có 7 hồng y thuộc 4 châu lục, trong đó có 2 vị người Ý là Parolin, và Bertello, Chủ tịch Phủ Thống đốc Quốc gia thành Vatican; 1 vị Nam Mỹ là Đức Hồng y Oscar Rodriguez Maradiaga, người Honduras, cũng là điều hợp viên của Hội đồng Hồng y Cố vấn; 1 vị Bắc Mỹ là Đức Hồng y O'Malley, Tổng Giám mục Boston, 1 vị người Đức là Đức Hồng y Marx, Tổng Giám mục Munich; 1 vị Á châu là Đức Hồng y Gracias, Tổng Giám mục Bombay, Ấn Độ; và mới nhất là Đức Hồng y Ambongo Besungu, Tổng Giám mục Kinshasa, Congo.
Hội đồng Hồng y Cố vấn đã nhóm họp được 34 khoá trong 8 năm và đã giúp Đức Thánh Cha cải tổ nhiều cơ quan Toà Thánh, đồng thời hệ thống hoá đường hướng cải tổ ấy trong dự thảo Tông hiến mới về Giáo triều với tựa đề tạm thời là “Praedicate Evangelium” (Các con hãy loan báo Tin Mừng).
Hoãn lại nhiều lần việc công bố
Trong 3 năm qua, mấy lần Hội đồng Hồng y đã tiên báo Tông hiến mới có thể được công bố: lần đầu tiên vào năm 2018, rồi sau đó, dự kiến vào tháng 6 năm 2019, nhưng rồi, con đường có nhiều chướng ngại cần vượt qua. Và nhiều người dự đoán Văn kiện quan trọng này sẽ được công bố vào dịp lễ kính Thánh Phêrô và Phaolô, 29/6 năm ngoái. Nhưng đại dịch Covid-19 đã làm thay đổi chương trình.
Rồi hồi đầu tháng 12/2020, Đức tân Hồng y Marcello Semeraro, Tổng trưởng Bộ Phong Thánh, cho biết Tông hiến mới về Giáo triều Roma có thể sẽ được Đức Thánh Cha phê chuẩn trước :ễ Phục Sinh 4/4/2021 tới đây. Đức Hồng y nguyên là Giám mục Giáo phận Albano phụ cận Roma và từng làm Tổng Thư ký của Hội đồng các Hồng y Cố vấn của Đức Thánh Cha trong 7 năm trời, từ đầu cho đến ngày 15/10 năm ngoái, thì được thăng hồng y.
Trong cuộc phỏng vấn dành cho trang mạng Vida Nueva, Đời Sống Mới, truyền đi ngày 4/12 năm ngoái ở Tây Ban Nha, Đức tân Hồng y Semeraro cho biết văn bản mới của dự thảo Tông hiến đã được sửa đổi tới 70%, nhấn mạnh chiều kích truyền giáo của Giáo Hội, và đặc biệt quan tâm tới sự tản quyền về địa phương.
Tuy nhiên, điều báo trước của Đức Hồng y Semeraro đã không diễn ra được vì nhiều lý do, trong đó có tình trạng đại dịch. Đức Hồng y Rodriguez Maradiaga, Dòng Don Bosco, Tổng Giám mục Tegucigalpa, Honduras, điều hợp viên của Hội đồng Hồng y Cố vấn đã bị Covid-19 và được đưa vào nhà thương điều trị từ ngày 3 đến 18/2 vừa qua, nên khoá họp thứ dự kiến trong tháng đó đã bị huỷ bỏ và cho đến nay chưa thấy Phòng Báo chí Toà Thánh thông cáo thời điểm của khoá họp tới đây, vì cũng phải đợi Đức Hồng y điều hợp viên hoàn bình phục và chờ cho tình hình đại dịch sáng sủa hơn.
Khúc mắc: Giáo triều phục vụ ai?
Theo báo trực tuyến “Vida Nueva”, Đời sống mới, truyền đi từ Tây Ban Nha ngày 5/3 vừa qua, cũng có một lý do khác làm cho việc công bố Tông hiến mới về Giáo triều Roma bị trì hoãn, đó là khúc mắc: Giáo triều Roma hiện hữu là để phục vụ tất cả các giám mục của Giáo Hội hay chỉ phục vụ một mình Đức Thánh Cha mà thôi? Trong Hội đồng Hồng y, câu trả lời là Giáo triều để phục vụ tất cả các giám mục trong Giáo Hội. Nhưng những người làm việc từ lâu tại Toà Thánh nhìn một cách khác và nói rằng "Giáo triều Roma phục vụ Giáo Hội hoàn vũ vì phục vụ Đức Giáo hoàng". Đàng khác, về phương diện thực tế, các bộ, các cơ quan trung ương Toà Thánh không thể nào trả lời cho hơn 5.000 giám mục trên thế giới. Giáo triều Roma là một cơ chế phát xuất từ quyền tối thượng của Giám mục Roma và đáp ứng một đòi hỏi thực hành.
Trong thời gian qua, dự thảo Tông hiến “Các con hãy loan báo Tin Mừng” đã được gửi đi tham khảo rộng rãi ý kiến của các hội đồng giám mục, các Công nghị của các Giáo hội Công giáo Đông phương, các đại học Công giáo, và cả các hồng y về hưu tại Toà Thánh.
Đức Thánh Cha sẽ duyệt chung kết
Sau khi dự thảo Tông hiến này được Hội đồng Hồng y Cố vấn thông qua chung kết, để ý đến các ý kiến của các Giáo hội địa phương và những cơ quan được tham khảo, trong đó có các cơ quan trung ương Toà Thánh, Đức Thánh Cha Phanxicô có ý duyệt lại từng điều khoản của Tông hiến với sự trợ giúp của Đức cha Marco Mellino, Tổng Thư ký của Hội đồng Hồng y Cố vấn.
Đức cha Mellino từng là cánh tay mặt của Đức cha Semeraro cho đến tháng 10 năm ngoái tức là cho đến khi Đức Giám mục được bổ làm hồng y. Đức cha Mellino người Ý năm nay 55 tuổi (1966), nguyên là một nhà giáo luật đã phục vụ từ hơn 10 năm nay tại Phủ Quốc vụ khanh Toà Thánh, nên có đủ kinh nghiệm để giúp Đức Thánh Cha duyệt lại lần chót dự thảo Tông hiến mới trước khi công bố.
Vài thí dụ thay đổi
Trong thời gian qua, báo chí đã nói với những đổi mới được đề ra trong Tông hiến mới. Ví dụ cho đến nay Bộ Giáo lý Đức tin được xếp đứng hàng đầu trong các Bộ của Toà Thánh, nhưng trong Tông hiến mới, đứng đầu các bộ sẽ là Bộ Truyền giáo. Điều này cũng phản ánh các bối cảnh lịch sử.
Cựu Giáo sư Fidel Gonzalez tại Giáo hoàng Đại học Urbaniana và Gregoriana, cố vấn của nhiều bộ của Toà Thánh, kể lại rằng: thời kỳ đầu của đời sống Giáo Hội, các vị Giáo hoàng được tham khảo ý kiến hoặc can thiệp về nhiều vấn đề của các Giáo hội địa phương, các giám mục giáo phận nại tới Giám mục Roma về những vấn đề đặc biệt khó khăn, để xin hỗ trợ, hoặc xin làm sáng tỏ vấn đề, đặc biệt về các vấn đề đức tin. Để đáp ứng các nhu cầu đó, dần dần các giáo hoàng đã lập ra các tổ chức và cơ quan giúp ngài đáp ứng nhu cầu của các cộng đoàn Giáo Hội trên thế giới. Ban đầu đó là những uỷ ban Hồng y và uỷ ban đầu tiên được thành lập một cách vững bền là Thánh Bộ Pháp toà điều tra do Đức Giáo hoàng Paolo III thành lập năm 1542, và sau này được đổi thành Bộ Giáo lý Đức tin và bộ này chiếm vị thế quan trọng nhất.
Nhưng trong dự thảo Tông hiến mới, vị thế này của Bộ Giáo lý Đức tin có thể không còn nữa và thay vào đó là Bộ Truyền giáo, bao gồm cả Hội đồng Toà Thánh Tái truyền giảng Tin Mừng, một cơ quan do Giáo hoàng Bênêđictô XVI thành lập năm 2010 để đáp ứng tình trạng rời bỏ đức tin Kitô tại các nước Tây phương.
G. Trần Đức Anh OP