Thật đáng tiếc khi chúng ta không biết được nhiều hơn về Thánh Stephanô. Như một người trong số người Do thái lưu lạc nói tiếng Hy Lạp, được giáo dục theo văn minh La-Hy và như vị tiền hô của Thánh Phaolô, ngài là một nhân vật rất quan trọng trong lịch sử Giáo hội thời sơ khai. Có chút hiển nhiên là ngài đã được giáo dục tại Alexandria. Có lẽ ngài thuộc vào số những người “Hy Lạp” tìm Chúa vào những ngày cuối cùng của Người trên trần gian (x. Ga 12,20). Nếu đúng như vậy thì quả ngài đã chứng minh nơi con người mình những lời Chúa Giêsu đã nói rằng hạt lúa mì gieo vào lòng đất mà không chết đi thì không sinh nhiều hoa trái (x. Ga 12,24-25).

Ngài xuất hiện lần đầu trong lịch sử như một trong bảy vị Phó tế các tông đồ đã tấn phong (x. Cv 6) để trợ giúp các ngài trong việc quản trị, nhưng ngài dường như đã dấn mình vào việc rao giảng và hộ giáo hướng tới những hội đường nói tiếng Hy Lạp. Chính ở nơi một những hội đường này mà nhóm người “tự do” đã tố cáo ngài truóc hội đồng công tọa như một người lạc đạo. Họ bắt giam và thử thách Thánh Stephanô.

Diễn từ Stephanô nói để biện minh cho mình được Thánh Luca kể lại khá dài dòng và xem ra có hơi buồn đối với độc giả tân tiến. Đó là gì, nếu không phải là một đoạn lược tóm lịch sử Cựu ước? Tại sao nó lại đưa những người học thức tới cơn giận dữ không kiềm chế nổi?

Bởi vì sự vặn ngược trong đó cũng như sự giải thích minh nhiên hoặc mặc nhiên không đặt vào câu chuyện. Ngài đưa ra hai điểm: trước hết, Thiên Chúa không chỉ tìm được trong đền thờ hay ở Giêrusalem hoặc ở Palestina, nhưng ở bất cứ nơi nào. Thiên Chúa ở với Abraham tại Chaldes, với Giuse ở Aicập, với Môsê trên núi Sinai, với dân Israel trong sa mạc, với David cả trước khi xây cất đền thờ. Điểm thứ hai là các nhà lãnh đạo chính thức của Dothái thường hay khước từ sứ giả của Chúa. Các tổ phụ bán Giuse đi làm nô lệ, miêu duệ của họ bắt Môsê phải lưu lạc, trong hoang địa, Aaron dẫn họ xa khỏi lề luật mà thờ ngẫu tượng. Liên tiếp, các thủ lãnh của dân Do thái đã loại bỏ, ném đá và bắt bớ những ngôn sứ của Chúa. Bấy giờ tới tuyệt đỉnh, họ đã sát hại Đấng Thiên Sai, Người Công Chính, Con Người. Nhưng Chúa Giêsu bây giờ đang ngự bên hữu Thiên Chúa trong vinh quang.

Hội đồng công toạ điên tiết. Họ xô Stephanô ra một chỗ ở ngoài thành và ném đá. trước khi chết, Ngài cầu nguyện: “Lạy Chúa, xin đừng chấp tội họ”. Lời cầu đã được Chúa và cả Saulê nghe thấy. Saulê có mặt trong vụ này. Ông biết mình đang chứng kiến một tội phản. Tự mình, ông không ném đá nhưng giữ áo cho nhóm người hành sự. Sau này, ông cố trấn an lương tâm bằng việc bắt bớ dữ dội các Kitô hữ khác. Nhưng khốn cho ông khi đạp mũi nhọn. Sau đó không lâu, ông đi Damas, con đường dẫn ông tới cuộc tử đạo như Stêphanô. Thánh Augustinô nói: “Nếu Stephanô không cầu nguyện, Giáo Hội khó có thể có được một Phaolô”.